PATHIAN NIH A KAN PEK! KAN I LAK MAW?

Deutronomy 3:18: " Cun khi can ah khan nawl kan pek hna i," Bawipa nan Pathian nih hi ram cu co awk ah an pek cang hna; nannih nan unau Israel mi hna hmaiah nan mi raltha vialte hna cu hriamnam put in an lan hmasa lai."
Joshua 6:2; " Cun Bawipa nih Joshua cu a chawnh i," Zohhmanh, Jericho cu a siangpahrang he, a mitthawng ralttha hna he tiah, na kut chungah kan pek cang." Ephesian: 2:8; " Nan nih cu vel an ngeih hna caah an khamh hna i, khamhnak nan hmuh cu a mah nan i bochan caah a si. Khamhnak nan hmuh mi cu nan mah tuah mi a si lo, Pathian laksawng a si."

Biahmaikal: Ziah Khrihfa kan si? Khamhnak co i vancung khua Phanh kan duh caah a si ko. Asuallomi kan um lo caah khamhnak coding ah aa tlakmi kan um lo. A hodah khamhnak a co lai? Kan mah tein cun khamhnak hi a cokho ding si lo tiangin kan sual caah khamhtu kan herh. Cucu Pathian nih a theih caah khamhnak cu Jesus Khrih hmang in A LAK in a kan pek. Khamhnak hi a lak bak in pek kan si cucu kan caah thawngtha a si. Sihmanhseh ALAK in pek mi KHAMHNAK hi coding ah zeidah a herh ti kha CATHIANG chung in kan vun zoh lai.
Israel miphun cu Pathian nih a kamhmi hna ram phaknak ca i, Jodan tiva an tan hlanah, Moses nih Pathian hmaiah zumhtlak tein umpeng awkah a forhrial hna. Hi bia hi Deutronomy cauk chungah kanhmuh. Deutronomy cauk a hramthok ka hrawngah Moses chimmi cu, " Pathian nih hi ram hi nan mah ta siawk ah an pek hna," a ti. Moses a thihhnu tlawmpal ah Israel miphun cu Pathiannih a pekmi hna ram i vaum ding; an ramah vaser ding ah cuka lei panh cun kal in an vafuh. Culio ah Joshua nih a miphun a cawnpiak mi hna cu an pu Moses nih a cahmi hna bia," Bawipa sal Moses nih, Bawipa nan pathian nih dinhnak hmun an pek hna i, hi ram hi an pek hna lai," ti in nawl an pekmi hna kha i cinken tuah u. ( Josuah 1:13) Isarael pawl an um hnganak ding hmun cu an sinah Pathian nih a pek canghna. Cucu Pathian LAKSAWNG, a lak in pekmi bak a si. Sihmanhseh rian an ngeih rih mi cu, " An mah caah chiah/pek a simi hmun chungah khan va kal i vaa laak kha a hau. Cuticun vakal in an vaa lak lo i, Egypt ram lei tu-ah an kir tthan a si ahcun, Pathian nih a pekmi hna laksawng, dinhnak ram kha an co lai lo."
Israel pawl kamhmi ramchung an vonluh tlawmpal ah, vanpang in kulhmi khualipi, Jericho khua an phan cawlh. Hlanlio chanah cun vanpang in kulhdihmi khua cu lakding ah an rak i harh tukmi, tuk khawh lo ding khua an rak si. Tuchan bang vanlawng in bom thlak hna a rak um lo. Siseh Pathian nih Josuah sinah a chimmi cu, Joshua 6:2; " Cun Bawipa nih Joshua cu a chawnh i," Zohhmanh, Jericho cu a siangpahrang he, a mitthawng ralttha hna he tiah, na kut chungah kan pek cang," tiah a ti. Pathian nih Jericho khuapi cu Josuah le Israel miphun kha a pek hna. Siseh Israel miphun nih cu khua cu luhhnawh in an vaa laak ve a hau. Cu khua laak khawhnak ding caah cun Pathian nih zulhding le tuah dingmi ttuanvo tampi a pek hna. Cuhnacu, " Niruk chung ni fatin te, nikhat voikhat Jericho khua hel ding le a ni sarih nak ni ah voi sarih hel ding ttuanvo kha an si. Cuhnuah a zarih lo; An hel dih in, an saki, muko tum i au ding zong a fial rih hna. Cuticun Pathian nih a fial mihna ttuanvo kha an zulh i an tuah lawngah Pathian nih a pekmi hna Jericho khua chung ah a lut kho ding an si. Jericho khua cu Pathian nih a pek mi hna LAKSAWNG a si nain Israel pawl nih Pathian nih a pekmihna zulhding nawlbia/tuanvo kha, a nawl ngai in a zulh le an tuah ve lo ahcun, cu LAKSAWNG cu an ngah lo pin ah an sunghding mi a si.
Ephesian: 2:8; Chungah, "Nan nih cu vel an ngeih hna caah an khamh hna i, khamhnak nan hmuh cu a mah NAN I BOCHAN caah a si. Khamhnak nan hmuh mi cu nan mah tuah mia si lo, Pathan laksawng a si." Vel in khamh nan si. Khamh nan si cu nan zumh i a mah nan i bochan caah a si ati. ZUMH le BOCHAN kha a hau. Nihin kan lak ah a leng ngai mi cu, " Khamhnak cu Pahian laksawng asi, khamhnak kan hmuh nak hnga kan mah nih zeihmanh tuah a herh lo," timi cawnpiaknak a si. A ngaingai te ahcun zumhnak kan herh. Kap khat ah zumhnak cu rian a ttuan lo a ti lila tthan mi cawnpiak nak a umve. Hi kong ah Jesus nih John 6:29 ah a chimmi kan hmuh. Jesuh nih cun a leh hna i, " Pathian nih tuah hna seh ti an duh mi hna rian cu hihi a si: A thlah mi ZUMH hi," tiah a ti hna. Cucaah a lakin hmuhmi, pekmi tiin awl tuk in pom hi palhnak a rak sikho ve tawn.
Israel miphun cu dinhnak ram cu pek an si nain, kal in an vaa laak a hau, an va co kha a hau. Cuvebantuk cun nihinah, Jesus Khrih hmang in Pathian nih khamhnak cu a lakbak in a kan pek. Hizawn i ka chimduhmi ruahnak nih hin, " Khamhnak coding caah ka nawl hi ngai hnaseh tihi Pathian nih a kan duh timi cu a si lem lo." Sihmanhseh, Bible nih, Khamh kan co khawhnak hnga caah NAWLNGAIH nak a herh zia kha a kan cawnpiak. Hebrews 5:9 chungah, " A tling mi ah ser a si tikah a mah NAWL A NGAIMI vialte hna caah zungzal KHAMHNAK hram ah a cang, .... " a ti. Cucaah Pathian nawl a ngaimi hna sin ah KHAMHNAK cu pek a si diam cang.

Khamhnak coding ah zeidah kantuah a herh? timi biahalnak hi a chuak kho.
01. Pathian bia kan theih hnu ah, cucu kan zumh hrimhrim a hau.
Romans 10:17, " Cucaah zumhnak cu bia theihnak thawng khan a um i bia cu Khrih kong chimnak thawng khan a um.
Hebrews 11:6, " A hohmanh zumhnak loin Pathian lung ton khawh a si lo; zeicatiah Pathian fuh mi poahpoah nih cun, Pathian cu a um i amah a kawl mi cu laksawng a pek hna, ti kha an zumhawk aherh.

02. Cuhnuah kan Sualnak kha kan I NGAIHCHIH bak a hau.
Lamkaltuk 17:30, " Pathian nih hin, minung nih an rak hngalh lo lio can kha cu hmu duh lo in a rak um piak ko hna, sihmanhsehlaw atu cu khuazeika i a um mi minung hmanh, nan nuncan tha lo kha mer tak cang hna u, tiah a ti hna."


03. Jesus cu Pathian fapa asi tiah kan phuan a hau.
Matthew 10:32,33, " Amah mi ka si tiah zapi hmai ah a phuang ngam mi cu vancung khua i ka Pa hmaiah kei zong nih cu ti cun amah cu ka ti ve lai. sihmanhselaw zapi hmai ah , a mah mi ka si lo, tiah aa phehmi cu vancung khua i a um mi ka Pa hmai ah cuti cun ka ti ve hna lai."
I Timothy 6:12-13," Zumhnak tlik zuamnak ahhin na tha ngeihmi dihlak in i zuam law zungzal nunnak kha co i zuam. Tette tampi hmai ah na zumhnak na rak phuan ah khan Pathian nih an kawh nak cu nunnak hmuhawk caah hin a rak si.

04. Jesuh nawlbia kan ngeih/zulh i Tipil kan inn a hau.
Mark 16:16, " A zum i tipil a ingmi paoh nih khamhnak an hmuh lai, a zum lo mi poh nih sualphawtnak an hmuh lai."
Matthew 28:19, " Cucaah khuazakip ah vakal u law miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u; Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipilnak va pe hna u ..."

Biafunnak
Hithil kan tuah lawng ah Pathian laksawng KHAMHNAK kan co lai.
Lamkaltu 2:38," Nan dihlak in pakhat hmanh bau lo in, nan sualnak khan i mer tuah u, nan sualnak kha ngaihthiam nan sinak hnga nan sualnak khan i mer u law Jesuh Khrih min in TIPIL ing tuah u; cun Pathian laksawng Thiangthlarau kha nan hmuh lai."
Lamkaltu 22:16, " Cucaah zeicaahdah sau deuh ngan a herh? Tho law tipilnak ing ko, amah min na auhnak thawngin na sualnak vialte kha a thianh ko," tiah a ka ti.
Romans 6:1-11," Ti chung i hnim kan si kha a mah he vui tti kan si a si i a thihnak ah khan kan thi ve, cu bantuk thiamthiam in Khrih cu Pa sunparnak nih a thawhter bang khan kan nih zong nunnak thar ah kan nung ve lai. Sualngaihchih in tipil kan innnak nih sualteinak nun a kan pek i Pathian ro kan co.
Kolose 2:11-13," A mah he nan i pehtlaih nak ahhin nan nih cu cuarpar tannak kha nan hmu, minung tuahmi cuarpar tannak kha si loin Khrih cuarpar tannak hrimhrim kha nan hmu i cucu hi a sualmi kan pum chung in luatnak kha a si. Zeicatiah tipil nan in tikah a mah sinah nan i vui, cun tipl nan innak ah cun, thihnak in a thawh tertu Pathian tthawnnak nan zumhnak thawngin Khrih sinah cun a thawh zong nan tho fawn. Hlan ah cun nannih cu Phung leng um Jentail mi nan si caah le nan sualnak ruangah thlarau lei in a thi mi nan rak si. sihmanhsehlaw atu cu Khrih sinah Pathian nih nunnak ah an kal pi cang hna. pathian nih kan sualnak vialte cu a kan ngaihthiam.
I Peter 3:21, " Cucu a tu i nan mah an khamhtu hna tipil innnak a rak sawh tu hi a si. Tipil innak cu pum hnawmkholh hi a si lo. Chiattha thleidannak lungthin thiang nih Pathian sin i biakamnak a tuahmi tu hi a si. Tipil innnak nih cun Jesuh Khrih thihnak in a thawh tthannak thawng in an khamh hna...."

Khamhnak cu LAKSAWNG in pek kan si caah Pathian THANGTTHAT. Cu a sungmi Laksawng cu a nawl kan ngaihnak thawng in kan co khawh i khamhmi kan si khawh caah Pathian THANGTTHAT.
A lakin Pek mi Khamhnak sung hi, kan co khawh nakhnga a sualnak mertak in Pathian a nawl a ngaimi nun kan ngeihkhawh nakhnga Pathian nih thluachuah kan pe hram ko seh. Amen.

RAMCAR AUTHAWNG:NUN THINHNAK

Baibal caang thim: “Nan nun thin u law tipilnak ing u. Cun Pathian nih nan sualnak an ngaihthiam hna lai,” a ti. Luka 3:3
Tipil petu Johan nih Pathian pennak kong ah lam sialtu, tlangau tu a sinak kha a caan a hun tlin tikah a hun phuan. Ramcar chung in awthawng a hung thangmi cu nun thinhnak[1] thawngtha a si. Caang thum le caang riat ah hi nun thinhnak hi biapi tuk in a chim. Nun thinhnak nih Pathian lei in ngaihthiamnak kha a sawm. Nun thinhnak le ngaihthiamnak hi aa then kho lo. Pathian he a thukmi pehtlaihnak kan ngeih khawh nakding ahhin mah sining i hngalh le cu i hngalhnak chungin aho fial chom, hnekchom lo tein i ngaihchihnak, i chirnak lungthin kha nun thinhnak i a thaw, a hrampi cu a si.
Tipil innak kong hi Johan au thawng ah ngaihthiamnak tehte hmelchunhnak bantuk in a hung lang. Judahmi hna caah tipil in hi sullam thukpi a ngei. Thiannak hmelchunhnak a ngei i innchungkhar tling sinak asiloah phunhrawm khawhnak sullam zong a ngei. Cu pin ah damnak hmelchunhnak zong a si fawn (e.g Naman). Johan phungchimnak hi hmual a ngei ngaingai. Mi tampi, phu tampi nih an fuh i nun thinhnak tehte a simi tipilnak an ing ti kha Luka nih a kan chimh.
Dinnak, biatak kha Johan nih cun raltha ngaiin a rak chim. Ram uk bawi zong a hual hlei lo. Harnak a ton ding zong kha a tih hlei fawn lo. An chim tawnmi cu dinnak hi pa hmanthlak an cuanter i namte a har tukmi bantuk a lo ti a si. Cu caah cun dinnak bia nih cun mi tampi a ah tawn hna ti a si. Johan nih dinnak, biatak a phuan tik ah Herod caah cun namte chunh le ah bantuk cu a si taktak ko. Cu dinnak bia a simi nam ahnak nih cun Johan cu thong ah a thlak ko. A zei a si hmanh ah Johan phungchimnak hi ruahchannak authawng (voice of hope)[2] pakhat a si.
Sualnak cu zeidah a si ti cawn hau lo tein biatak cu Johan nih a rak aupi ko. Nan sualnak in i mer u a ti colh ko hna. Phuhrunnak zeihmanh um lo tein biading chim ngamnak hi Johan nun ah a um. Cucu a chuah hlan hrim ah Thiang Thlarau in a khat lai a timi nun ruang ah khan a si kan ti khawh ve ko hnga. Thlarau in a khatmi hna nun ah hin biatak a um i dinnak a aupi ngam zungzal. Mipi nih an hun uar tuk i Messiah a si rua an ti lio ah Johan cu a rak i porhlaw lo. Lam sialtu lawng a si kha raltha ngaiin a phuan ngam. Nun thinhnak thawngtha a rak chimchungtu a si kha tehte a khaan.

Biahalnak
01. Nun thinhnak le sual ngaihchihnak hi an i khat maw?
02. Tipil in hi a herh maw? Ngaihthiamnak he pehtlaihnak a ngei maw?
03. Dinnak hi ziah namte bang a mi ah a fah tuk theo?
04. Johan nih a sining tein a dir ngammi cungah hin zei nunzia dawh dah kan i cawn khawh ve? Kan ram nih tah ramcar authawng hi a herh ve maw?





[1]Kannih Baptist nih hrinthannak kong kan i cawnpiak tikah hin nun thinhnak kong hi fakpi in kan aupimi a si. Zumhnak le nun thinhnak hi aa pehtlai ngaimi a si ti in kan hman thiam a herh ngaingaimi a si tiah ka ruah. Kan pa Rev. James Sangawi le bang nih cun khamhnak kong a chim tikah nun thinhnak hi hmunlai ah a chiah.
[2]Johnson siangbawi pa zong nih hi ruahchannak authawng timi kong hi a rak chim bal ve. Communist phung nih Tuluk ram a hun ciah i Kawlram a hun den ve tikah zapi thilhrawmnak phung nih Hakha te hna hmanh a rak hlanh ve. Johnson siangbawipa a thin a rak phang. Cu lioah Laimi kan pupa zumtu hmasa hna nih thih tiang zumh awktlak in an dirnak ding kong an rak chimh. Ruahchannak authawng a si tiah Johnson nih a rak ti. R. G. Johnson, History of the American Baptist Chin Mission 2, 1210 ah rel khawh a si.

By Rev Lal Pek Lian ( Pastor )
CCF, Malaysia

JESUH KA NGEIH CANG HNU AH CUN

Zei tik hmanh ah kan kal tk lai lo ii kan hlawh bal lai lo- Hebrews 13:5
Ireland ram ah evangelist pawl kan i pumhnak ah phungchimtu pakhat nih zei bantuk harnak hmanh ah kan sining dihlak in Jesuh i tleih le i bochan hi zei dah a sullam asi ti a rak chim ii a rak fainter.A phungchim a donghnak ahkhin “ zei ban tuk thil hmanh kan cungah tlung ko hmanh seh law, Jesuh ka ngeih cang hnu cun “ tiah vio tampi i nolh in a phungchim a rak dognhter.
Pumh a dih in Phunchim tu nih a chimmi ka zumh hrim hrim ko ti langhter nak caan an hun onh. Nu no nawn pakhat nih, “ tu nai nawn te kha,hi cakuat te hi an rak ka pek ii “ Na Nu a zaw tuk,tlanglawng rak i cit law inn ah a ran nakin rak tlung colh” tiah ai tial.Hi cakuat kan vun rel cu,tuzan phunchimmi cu kei mah caah bak ah rak timh piak mi a si mu ka ti.ka thinlung ka vun i hnem ii “ Jesuh Khrih ka ngeih cang hnucun” tiah ka ka chungin a chuak ii hmankhat teah ka tlarau cu deihnak le thawnnak thazang in a khat tiah a hun chim.
Zarhthum zarhli a roh hnuah evangelist pa nih cu nu sin in cakuat pakhat a hmuh than, Hi ti hin ai tial “Kha ni lio ii thawngtha na kan chimh mi ruangah a thar in lomhnak bia ka hun chim than,zei bantk harnak hmanh ka cungah tlung seh law,Jesuh ka ngeih cang hnucun, nunnak hi zei hmanh nih hnahnawhnak pek khawh lomi teinak hlahdawh ban tuk an si cang “ tiah ai tial.
Khrih ah zumtu a simi hi nu nih “ ngeichiatnak tilet le mei lak ah” a umpi ii cu hmun in duhdim nunnak ah a hruai tu ding a khamhtu Jesuh a hmuh cang (Ps. 66:12).
Zeiban tuk harnakngan hmanh caansau tuar law, hi hi philh hlah – Jesuh Khrih na ngeih cang hnu cun.
Jesuh Khrih ah nun himnak ka hmuh cang
A thukmi a dawtnak chungah kai thup
Ngeihnakfak a tuarmi ka thlarau a mah nih a hngalh dih.
Cun nem tein a ka chimh “ ka fa na si” —Christiansen

Khrih i tleih in ka nunnakah zei bantuk thil hmanh kan cungah tlungseh, kan cung a tlungmi thil kip ah Jesuh a umzungzal ti kan hnaglh zungzal lai.

By Tin Za Uk

A SI KHO LO MAW?

Hlanah an chimi na theih bantuk in “ mit caah mit ve ha caah ha ve” Asinain kan chimh hna mithalo lehrulh hna hlah uh.
Noble Chairman Gunnar John cu Martin Luther King 1964 Peace Prize peknak ah bia a rak chim.Jesuh Khrih chimi biatlang hi ai cherhchan” mi zeimaw nih na bel khat talei an in bengh hna ahcun , khat te lai zong va chit rih hna uh” (Matt. 5:39).Mr. Jonh chimnak ahcun: “King hi miphun thleidannak a rak dohmi ruangah min thannak a hmuh a si lo ….Zetin dah miphun thleidannak a doh ti mi ruang tuah a min zungzal in a hmun lai.” tiah a ti.
Kum 1955 ah, King cu kumkhat chung buses in hmunkip ah thleidan nak ralhrang lo tein an rak doh.A dih liami a rak tam.A inn bom an rak puah piak,an tuk an velh ii an tleih.Teirul a cham bal hna lo.A donghnak ah an rak thah beh.
Dr King nih a ral ralhrannak in teirul cham lo tein a rak doh ning hi ka taksa sinak hnge zei tluk in dah kan i dan.Dinnak nak ka duh,teirul cham ka duh,midang nih thil thalo an tuah tikah an tuahmi cungah an in ve awk ding ka duh, a bik in kei mah pumpak nih ka ton tik ah.ka duh lomi cu ka bel khat talei I chit ii bengh ter than ding.
Haddon Robinson nih Jesuh Khrih nih Tlangcung ah mi dangnak in that khawh deuhnak ah phunglam a chiah mi pawl hi ti hin a fainter, (Matt. 5–7), “Tinh piakmi….a si kholo mi zulhphung an si lo”.Jesuh nih a zultu pawl cu hi tinhpiakmi leiah fak piin I zuam ii nun thar ah nunzia thiam dingin a rak duh piak hna.
Dinfel lonak in a khatmi nun nak chungah,kan bel khatlei I chit dingin ralthatnak,zumhnak le thawnak thazang ngei hram ko u sih.

That lonak in an thinlung a khat mi hna sin ah kan chiah hna
Thilchia le thiltha thleidang kho loin a mit a caw mi hna sinah
Thihsen chuaknak nak tiang si hmanh she pah chih ding, hmai na nor lai dah na zam tak lai
Calvary deihnak hmun tiang
Mi teirul cham loin ngeihthiam khawh nak ding ahcun thlaurau thazang thawng a hau.

By Tin Za Uk

HNUAH KAN PEK TE LAI

Boss pakhat nih a riantuan tu sinah hi ti hin a hei chim hnga tiah hei ruat chun hmanh “ Hi ka na tuanmi rian ruangah na cungah kan i lawm hringhran, nain hlawhfa kan in pek ning bel thlen dingin bia kan chah. Tuchun thawk in,hnu deuh ah nihlawh man pek na si cang lai- Hi rian hin nai ngol hnu tuah tiah a hei ti hnga. “ hi bia a theih tikah riantuantu pa hi lunglawm in ai hlok hnga maw” i lawm nem man hlah,Cu ticun hi vawlei cung c thil a um kal ning a si lo.ka tuanman cu a tu bak ah hmuh kan duh- a si lo hmanah nihlawh pekni fatin kan tunaman cu hmuh kan duh.
Kan nih zong Pathian nih bia a kan kamhmi cu hawi hnuah kan pek te hna lai a kan ti- hnawi hnu deuh piah a kan ti mi hi na hngal cang maw? Cun hi kongah lunglawng tein um dingah a kan fial fawn.
Jesuh nih a min in thil tha kan tuahmi vial te hi vawlei in kan thih hnu tuah a donghnak kan laksong hmuh te dingin a rak kan ruah piak.Jesuh nih ,misifak ,mitcaw le kebei cungah zawnruahnak kan ngeih ahcun cu bantuk dawtnak ruangah kan co dingmi laksong cu mithiangmi thawh thannak hnuah nan hmuh te lai a ti. (Luke 14:14).Hi ti hin a chim fawn,mi nih zomhteihnak kan cung a tlun tikah.cu ni ah lunglawnin i hlok ko uh usih. zeicaah tiah vanah kan laksong a ngan ve te lai.Fiangtein,Bawipa nih nihin ah hnangamnak,dawtnak a kan pek ii lam a kan hruai, hi hlei nak in kan hmailei ah khuruahar thil kan caah a kan timh piak fawn.
Hi bantuk tinhpiak mihi kan mah kan i tinh ning a si men lai lo; Thil hngah ah kan i nuamh tung lo. Nain Jesuh hmaiah kan laksong kan hlam tikah zei tluk sunparnak dah a si te lai na mithlam in cuanter hmanh. Bawipa nih a hawnhnu ah a kan chiah piakmi kan co tikah zeitluk caan sunglawi dah a si te lai.
Hi vawlei ngeichiatnak pin leiah, Van lomhnak
Khrih ka bawipa hnge zungzal thluachuah
Vawlei tahnak a dih, vawlei harnak an liam
Jesuh ah thadam in kai din, Maw thlachuahmi laksong —Gilmore

Hi vawlei nunnak ah Khrih caah kan tuahmi vialte cu a ra laimi nunnak ah laksong pek an si te lai

By Tin Za Uk

JESUS CHIMHMI LAM

John 13:14-17
Baihmaikal
Vers 1 reltik ah John thangtha i muru, Jesus a thi cang lai, vawlei a ummi a mi kha a dawt zungzal hna i a donghtiang hrimhrim in a dawthna, timi kong kan hmuh. John 13 thok i Johan nih, Jesus rianttuannak kha, mipi sin in a zultu hna sin i donghnak biacah ah a van thlen. John 13-17 kar hi bible thiammi cungdonh thil tiah an kawh. Incungdonh ah a cang caah. Jesus nih a thihcang lainak i a kaltak hna lainak a theih caah Jesus nih zultu an caah a biapi mi biatak le khrihfa nunnak i thlarau lei nunnak hram kha chiah.
Verse 2-5, Rawl ei lio ah Jesus cu a tho i zultu kel tawl hram a thok. Kelrawl kong hi First Century lio i Palestine pawl nih an rak hmuhning kong tlawpal in zohnak nih kan lung mit a au ter lai.
Kelrawl piak ti hi phungsawhsawh a silo. Hihi a rak biapi tak i tuahzong a herh. Aruangcu thetse lak ah an vak i an ke a thur.
Keltawl rian hi hmaihngalmi cu a si lo. Sal, sinum nih an tuahmi rian a si. Siseh hi salrian hi sal a si lo minih pa nih a tuah, cucu a hodah a si?
Zultu hi keltawl rian an ttuan lo nakding a ruang pahnih a um. (a) Rabbinic law ah, zultu nih an Rabi kel an ttawl duh hmanh ah, rin an rin i, cuka an lamh hlanah an ke an i ttawl.( b) Zultu hi kel i tawl piak cu chim lo hi a ho dah an nganbik tiah bia an i al lio a si. ( Lk.22:24) Jesus nih toidor nun a chimh hna.
Toidor nun a chimhhna. Zultu pawl cu porhlawt nun, vawlei lungput an ngei. Jesus nih an caah thihpiak ding caan a phang tianghmanh ah Jesus duhpiak mi toidor nun an ngei kho rih lo i, hmunhma ( Rank) kong ah an buai. An saya silaw zeitin dah na ti ve hna hnga? Jesus nih hi caan hi thilbiapi pa hnih chimhnak ding ah caan ttha a si tiah a hngalh.
Lesson 1: Jesus kha na ke ttawlnak nawl pe ( Vs.6-11)
Lungfiang dingah a harngai mi vers an si nakin cawndingmi a duhnak cu a fiang. Kan ke ttawlpiak naknawl, Jesus kha kan pek ding a si. Vanzoh deuh u sih.
Pakhatnak ah a fiangmi cu; Jesus nih Peter hi a ke thianter duhsawh ah bia a al mi a si lo. Verse 7 ah, Thlarau rianttuanak a si i Peter nih thlarau a co hlan lo poh alung a fian lo dingmi thil a si. Hithil nih a chimduhmi cu, Jesus vailam thihlainak kong a si. Misual caah a thih lai nak kong chimnak a si. ( Lk.22:19,22) Nan caah ka khuami ka pum, Fapa cu a thi lai. Jesus kelttawlnak nih a chimduh mi cu, Phil 2:5-8 hi a si. ( Relding ) A angki kha phoih i sal rian kha a lak i a zultu ke a ttawl, hinih, a tlaucang mi minung toidor nak lungput cah vailam ah thihnak a tuar ding riankha a ttuan a si. HIhi Verse 1 i a chimimi thingtiang a dawthna a timi kha si.
Vs 8, Ka kel na ka ttawl bal hngan lo ti Peter bia hi a cunglei nih a fianter. HInih hi thetse lak akn vah ruan i kan ke a thurmi va thianh tiangmen lawng kha a sawh duhmi rak si lo in, " Jesus hi kan ke ttawlnak nawl kan pek lo ahcun, a mahhe hoihkomhnak um ttinak nawl kan ngei lai lo. Pathian he i hoikomh kan duh ahcun peter bia hi kaltak a hau. Jesus nih kettawl nak kong ah phundang tein a leh.
I kohlh dih ( Pumpuluk) Kan sualruang ah kan thur dih, Kan mah tein kan i thian ter kho lo. Jesus lawng nih a kan thianhkhaw, a ruangcu, Jesus cu thianter khoding dirhmun ah a dir i, thianter a kan duhtu a si fawn. Jesus hi kan ke ttawlnak nawl kha, Kan ca i vailam i a thihnak thawng i ngaihthiam kan sinak kha, cohlan nak nun in,.. kan pek a hau. Hi keltawl nak nih thiannak a kan pek. Vs 10; I khawlh kan herh. Vawikhat te lawng hi a za. Jesus kan khamhtu tiah kan pom i ngaithiamnak kan co i thianter kan sinak kha a chimduhnak a si.
Kettawl. Peter bang kettawl nak nawl kan pek ve a hau. Sualngaithiamnak pin ah, Jesus nih a mah he kan i pehtlaihnak ah a biapi ngai mi thil pa hnih kong a chimchih.
Kan nunnak ah hna a kan hnawhmi sualnak dang pawl thianhpiak nak nawl zong kan pek a hau.
Jesush zumtu cu sualman thihnak in kan luat cang nain nitin sualteinak thazang kan herh. Kan sual i ngaithiam kan si nain, ka thinlung kha satan nih a tukforh peng rih. Kan tong mi thil sualnak cung ah Jesus kan sawm peng i kan sual thianter piaknak nawl kan pek pengding kha a kan chimduh.
Kan thlarau hrimhtthan piak nak nawl kan pek a hau.
Hlanahcun, ke thur lo in vah khawh a si lo. Ketawl nih thianter tthannak a chuah ter. A sualmi, tukforhnak in a khatmi vawlei ah kan um bang, tukforh nak tong lo in kan nung lai ti cu a sikho ve lo mi a si. zumtu poh kan nun hi vawlei rian ttuannak ah kan hma ticu kan hngalhdih. cucaah thlarau lei thurnak hnawm hi nitin kan tong cio. Cu thilnih cun Pathian he a kan hlat ter. Pathian he kan i pehtlaihnak ah thianthan, hliphlau ( refresh) kan hau. Jesus nih a tuahkhaw. A mahsin thlacam nak le a mah he pehtlaihnak kan ngeih nak nih hi kan thlaurua thilrit hi a zan ter tthna.
Hihi Jesus ah aa hngatmi Khrihfa toidor nak nun cu a si. Kan i porhlawtnak le kan ruankai nak nun kha hi nun nih a khiah khawh. Hhi bible cathar nih Jesus zumnak thawng in nun- a timi kha a si. Paul i a tu ka nun hi JEsus a si a timi kha a si.
Lesson two
Vs12 An ke a tawl dih in a thu. A dang thil a chimtthan hna. Vs.12-15, A cung kan chimmi lungput lawng silo in, Vs14, nan minung hawi ke tawl u a ti. Zeidah a chimduh?
Ke tawl hi khrihfa bu ah tuahding ti kha a chimduhmi a si lo. Kettawl hi Jewish phung zong a silo. Jesus nih ke tawl a ti mi cu; " Midang cungah dawtnak ngeihnak nun" kha si.( Vs34 Kan dawt hna bang pakhat le pakhat i daw u. I cor 13:1-13 dawtnak zia.) Nunning tu kha a chimhmi a si. Dawtnak nun ngei ttung lo i ketawl phung hi kan tuah khawh men ko.
Hi kettawl nun hi, cu Kan cung i Pathian dawtnak cungah hram aa bunh. Vs 14, Nan ke kan ttawl hna caah ka ke nan ttawl ve awk a si tiah Jesus nih a ti lo. HI dawtnak hi, Kan pek hna caah nan ka pek veding timi dawtnak kha a si lo. An dawtnak kha, Jesus mitling sinak ding caah Jesus nih a herh lo. Jesus nunnak cu pa chung ah aum caah a si. Jesus nih pakhat le pakhat i dawt ding tukha lam a kan hmuhsak.
Jesus nih zeitin minung a dawt nak nih dawtnak kong a chim. Vs15, Ka tuah bang na tuah awk a si. Vawlei ah dawtning phunphun a um nain, Dawtnak taktak cu Jesus nun ah a tling caah a nunzia hi kan cawn ding mi a si.

PATHIAN A KAN PEHTLAIHNAK

Bible; Gen.1:26-2:7
Gen. 2:7 " Cun Bawpa Pathian nih Vawlei khan tlak tlawmpal a lak i mipa ah a ser; nunnak petu thaw kha a hnar chungah A CHUAHHNAWH I mipa cu a hung nung."

Sernak kong;

Pathian nih lei le van i a ummi thil vialte hi BIA in a ser hna. UMSEH a ti i a hung ummi lawngte an si. Hi thil vialte a sertikah, A UM CIAMI HMANG IN A SER LO. Zeihmanh lo bakin a thok. Thiangthlarau umpinak le Bia thawng in Sernak hi a hung cang.
Ceunak, muihnak, nunnak, dawhnak tbk.. hi NAWLPEKNAK ( Order ); Umseh tiin, bia in fawite in a sermi an si.

Minung a ser; Tikah BIA in a si ti lo. Amah kan Pathiam pumpak bak aa tel cang i, a mah kutke cawlcanghnak hrimhrim kha a ngeih cang. Bible ah Pathian cu UMSERTU a si i, Minung cu TLAK kan si a ti. Minung a kan sertik ah Pathian cu khua a ruat cang.
Muisam kong ( kan mah lo in kan ser lai a ti. Khua a ruat tinak a si.) ah khua a ruat cang; tlak hnuai a hau, remh le hnur a hau. Minung a kan ser tikah fawite in bia in ser si ti loin, Biapi ah chia in a mah pumpak hrimhrim nih a kut in a kan sermi kan si.
A kut chuak kan si. Cucaah thildang vialte nakin a kan dawtnak asi.

A donghnak ah; Pathian nih minung cu tlakcu la in muisam ngeiah a hun ser nain, NUNNAK thaw a ngei lo. Cutikah minung chung ah cun, a mah a nunnak thaw bakkha a chem i, minung cu a hung nung. Phundang cun a tu kan thaw hi, Pathian thaw a si. Minung cu Pathian thaw in a nungmi kan si.

Thawpek men in a ngol lo; Kan holh mi bia kan chimkhawh; kan nunkhawh nakhnga caah pehzulh in kan thaw cu a zohkhenh i a kan umpi peng. Cuticun, nunnak thaw petu kan Pathian cawlcangh zohkhenhnak thawngcun kan thaw cu pehzulh in a nung i, nihin ni ah, Pakhat le pakhat kan i chawnkho, kan i pehtlai kho i cu THAW cu vawlei minung vialte nih pehtlaihnak le nunnak ah kan hmanmi cu a si. Biachimnak ah, cu Thaw cu kan chuah kan hman i, vawlei holh phun tampi, vawlei mitampi nih cuticun ni fatin kan hman. Cu THAW cu Pathian thaw a si i a mahnih kan nunnak caah kan chungah a chuahhnawh, a chiahmi Thaw cu a si. Pathian nih kan nunnak ah kan hnar ah Thawh a chuahhnawh naknih a langhter mi cu Pathian nih a kan pehtlaihnak kha a si.

Nunnak thaw ruangah; Hi nunnak Thaw kan ngeihmi hi Pathian sin biachimnak i hmangding hi a duhmi hrimhrim kan siding a rak si i kan rian zong a rak si. Kan nih cu sertu he i pehtlai in aa hawikom dingah sermi kan si. Pathian he i pehtlaih kan timi cu, a mahnih a kan pekmi Thaw hmang in a sinah lunglawmhnak thla kan cam; Kan duhmi kan hal i bia kan ruahmi kha a si. Kan sin in kan aw theih hi sertu, nunnak thaw petu Pathian nih a duhbikmi a si. Thlacam hi nalngai in a cam kho lomi zong kan simen ko lai. Pathian nih nalngai le biathiam ngai thlacam hi a duhmi a si lem lo. A sin i KAA LAWMTUK, timi biachim kha a zaa ko. Kaa lawmtuk ti a chim thiam lomi zumtu kan um lo. Nunnak thaw a kan pe i kan nunnak a zohkhenhtu, a kan sertu Pathian sinah Kaa lawm tuk ti biachim hi kan caah thilrit a siding a si hnga maw? Pathian nih kan sin i "Kaa lawmtuk ka pa" timi bia theih hi a duhbik. Nu le pa hnanih nau thar te an van kan ngeih. Kan chuahkaa i kan van ttah i kan aw an van theih bakah hringtu nu le pa cu an i lawm tuk cang. Nu le pa caah fate ttah aw theih hmanh kha an hna ah a tlumtuk cang. Kumkhat hnih kan hung si i, holh fiang lo te kan hun chimthiam tikah, PAPA, NUNU, PIPI, PUPU kan ti; cu kan thiammi holh fiang lo te le, holh hman lo te kan chimmi ngaih i theih kha, a kan hring tu kan nu le kan pa caah cun a thlumbikmi aw a si i a thlumbikmi bia an si. A ngai ti ahcun cu biafiang lo le biahman lo cu ngaih kan zuamding hmanh a si lo. Zeiruangahdah nupa hna ah kan holh tlamtling lo cu a thlum? an dawt tuk mi an fa le kaa in an theihmi bia a si caah a si. Kha bianih khan nu le pa lung a tongh i an thin lung aa thlen ruang zongah a si lo. Dawtnak hna in an ngaih i dawtnak ruangah theih an duhmi bia le aw a si caah a si.

Cubantuk cun a kan dawtu kan Pathian nih kan sin in a tlam a tling lomi kan aw hi theih a duh tuk ve. Biathiam zong a hau lo. Kan chimmi bia poh hi a hna ah a tlum. Ser hramthok kaa ah Pathian nih nunnak thaw kan hnar ah a chuahhnawhnak nih Pathian a kan pehtlaihnak a langhter i, a mah sin thla kan camnak nih Pathian kan pehtlaihnak a langhter ve. Nihin kan nunnak i kan hmanmi, biachimnak le pakhat le pakhat pehtlaihnak i kan hmanmi thaw hi kan mah ta a si lo, Pathian thaw a si. A thiangmi Pathian thaw in a nungmi kannih nih kan thaw hi, Pathian he pehtlaihnak kan hmang ding hi Pathian nih ti hal in a hal. Nitin kan nunnak lam thluanah; zeibantuk bia chimnak ahdah kan NUNNAK THAW hi kan hman bik? I Thesalon 5:17 " A zungzal in thlacam u."

( Bible chung thlacam pawl nunnak kan pehtthan te lai)

RIANH MI SI LOIN RIANH TU

Bible Relnak
Mark; 6: 35-37:Khua a hung tlai zualmal tikah a zultu hna cu a sinah khan an ra i, " A tu hi a tlai ngaingai cang i hi hmun hi mi an um lonak hmun a si. Cucaah mi hi kalter hna law kan pawngkam lo hna le khua hna ahhin eiawk vaa cawk hna seh tiah" an ti. Jesuh nihcun a thawhhna i, " Nanmah nih ta eiawk cu nan pek hna," tiah a ti hna. Annih nih, " A siahcun, ngun tangkaa zahnih in rawl va cawk i anmah kha pek maw, na kan duhmi cu a si?" an ti.

Biahmaikal:
Vawlei ahhin minung phunphun, santlai, santlai lo, mithawng, mi der, mi hme, minga, mi rum, siafak miniam ,mi sang tbk... sining khat lo in khua kan sa. Sihmanhseh hi kan sining cio cunghin, pakhat le pakhat i hngatchannak sining a um. ( Interdependence). Mi niam zong misang lo in khua a sa kho lo i mi sang zong miniam lo in khua a sa kho lo. Mirum zong sifak pa lo in khua a sak khawh lo bantuk in sifak pa zong mi rum pa lo in khua a sa kho ve lo. Chimduhmi cu mi nung hi pawngkam he pehtlaih lo in a um kho lo mi phun kan rak si. Vawlei thilri vialte pek dih na si lai i nangmah lawng ram lakah a ho he hmanh pehtlai lo in na um lai tiah kan ti hnasehlaw a duh mi a um ding kan si lonak nih a langhter mi cu, hoikomh nun ngeimi kan sinak ( Social Being) kan sinak kha a si. Cuti hawidang he kan i pehtlaih i, minung runin ( society) chungkhua kan saknak ah hin midang he kan i pehtlaihning hi aa dang cio.
Mi hngatchan in a nung mi kan um i, mi bawmh nun in a nungmi kan um. Bawmhnak a duhmi kan um i, mi bawmh a duhmi kan um. Zei nun le zei lungput hi dah Pathian nih a kan duhpiak hnga tihi zoh tthan kan herh.

Lai Mi Khrihfa tuanbia chung in kan dirhmun:
Lai ram cu zeihngal lo saram bantuk ti tiang aa huah mi, miphun sifak, miphun hrut hi a luancia kum 100 ahcun kan rak si. ( Hi mihrut, santlai lo ti hi Laimi mifim tam nawn nih cun duh lo asi)
Duhlo awk a tthat lo nak phun thum:
I. Tlunkalnak ( Transportation)
Miphun phun khat tthanchonak caah tlunkalnak tlamtlin lo in a ngah lo. Lairam hi nihin ni ahcun kan tthangchotuk tiah bia he hla he kan chim cang nain, nihin ni tiang ah, Lairam khua lipi Hakha ah, Tlanglawng , Ti lawng, Vanlawng a phanh lo lawng si lo in, Kan hman bik mi Bus car hmanh a ttha mi a um rih lo. Hakha ah Bus a phan hi 1988 thok in a si. Nihin ni ah Bus kan i cit tikah to nak ngei loin kan i cit rih. Hakha le Mandalay khi khan 300 a si i, suimilam 24 chung kan kal. USA ram ah Suimilam pakhat ah khan 75 tluk rang in kal ning he hin hei tuak ahcun, Hakha le Mandalay hi USA ram ah umsehlaw, suimilam pa 4 lawng kan rau lai. A tthangcho cang kan timi Lairam hmanh hi a thangcho rih lo.

II. Pehtlaihnak (IT) Chan a si.
Nihin ni kan vawlei ah a cangmi thil pohpoh hi, sumilam caan chungah vawlei cung dihlak nih theihkhawh cawlh a si cang. A ruang cu pehtlaihnak a that tuk cang caah a si. Internet an ti ph an ti, google, Yahoo tbk.. in thawngpang hi a dikthlir in i pek khawhnak chan a si a cang. In hmanh in rianttuan i, in in thil i cawk thil i zuarh khawh chan a si cang. A thiammi hna caah cun an tthut hmun in vawlei pi kong an theih i an tuaktan khawh i, an i rumnak khawh cang. Hi lio ah kan nih Hakha khua ah Internet a phaknak hi, kum 10 a tling rih lo. Lairam ah, March 31, 2004 i Ph kan ngeihmi zapi cu 2429, Ph line hi 2828 kanngei.
HI nih a langhterm i cu Lai ram hi nihin ni tianghmanh ah kan tthang rih lo tinak a lang.Lai miphun caah rian ttuan ding a tam rih tinak a si.
III. Miphun pakhat a tthanchonak ding caah Fimthiamnak a biapi bik.
Laimi cu mifim cathiam kan tam kan ti nain, Ph.D a hmumi hi milurel lawng kan si. Lai ram ah University nihin ni tiangah kan ngei rihlo. Siangin dihlak ah, High School 27, Middle-82, Primary-1068 dihlak ah 1177 le Private sianginn HIgh 2, Post middle tangsarih tiang cawnkawhnak siangin-68, Tangruk tiang 110, Tangnga tiang-118 dihlak 296; Lairam ah cozah siangin he private hesiangin he dihlak fawnh ah2013 kan ngei. Computer chan a si i, Comuter kan hmuhnak kum 10 a si rih lo. Computer siangin kan ngei rih lo.Lairam caah rian a tam rih tinak a si.
IV. Chaw va lei ( Economics)
Vawlei hi zoh tikah vawlei hranchaw (Natural Resources) in nun chan a si ti lo. Kawlram nih an i uar bik mi cu, kan ram ah vawlei hranchaw, suingun lungvar a tam tuk ti a si. Lai ram ah thingkek par, le a dangdang hranchaw in tangkaa kan kawl. Cansau a rau lai lo. Kan ram a rawk lai. Ram tthangcho ah Natural nak in Technology in rian an ttuan cang. Eg. Vawlei ram tthangcho lak ah aa tel ve mi; Siangapore ram ah cinthlaknak ah hmunhma an ngei lo nain, an hringso le thingthei a um lo mi a um lo. Japan ramhme bik te a si nain, ram rum bik le thangcho bik ram ah aa tel. Switzerland ram Hurha nih a khuh dih i cinthlak nak ah a ttha lo nain, Suimilam sernak lei le a dangdang Technology lei in rian an ttuan i, ram rum le ram nuam bik pakhat ah a cang ve.
Kan Lai ram ah Technology in nihinni tiang ah rian kan ttuan rih lo. (Manufacturing) Thilsernak hmunhma pakhat te hmanh a um rih lo. ( Kan thiam bik mi cu, lamkam ti luang hme tete i tikor zuuk lawng kan thiam rih.)
Lairam khua lipi Hakha ah zei Company hmanh kan tuah kho rih lo caah sersiam a hau rih ko tinak a si.
Hi thilhna hi zoh tikah Lai ram hi a luan ciami Kum 100 ah samram bantuk kan si tihi a rak si tak kho men ko.
IV. Kan Khrihfak sinak ah:
Nihin ah Lairam cu khrihfa ram tiin hmaihngal ngai in khua kan sa i Pathian min zong kan tthangtthat; a hmanmi zong a si fawn. Kan tuanbia bel hi zohtikah:
Khrihfa kan sinak a ruang cu USA ram in a rami Missionaries ruangah a si. A hramthok nak hrimhrim hi chimtu si lo in chimhmi dirhmun ah kan dir. Thawngttha kan hun theih kan ti tikah kan mah tein kan dir kho hawi lo i, mirang nih sau lak te an kan um pi tthan. Kum zakhat kan tlin hnu tiang zongah mirang le ramdang bawmhnak tel loin Laimi nih rian kan ttuawn khawh mi hi a tlawm tuk hringhran.A umlo titluk a si.
Nihin ah miphun tlawmbik ttung i Khrifahbu tam bik le, Bible sianginn tambik a tuahmi ah kan cang. Kan mah tangkaa le chawva in maw kan tuah ti tik ah, kan mah chawva in si lo in, mirang bawmhnak in kan tuah mi lawng te an si lawng si lo in hi thil hna hi, bawmhnak hmuhduh ah tuah mi an tam. Ngahttah kan cawm kan ti, thil ttha taktak a si . Sihmahsehlaw a caan ah Ngahttah bawmh kha hmailei kal ter lo in Ngahttah bawmh in tangkaa kawl aa timmi zong kan um ve sual kho men tawn.
Mission rian kan ttuan. Rianttha a si. Sinain Mission rain kha hmai ah chia lo in Mission rian in tangkaa kawl aa tim mi kan tam tawn. Mirang pa nih " A burden for White", timi cauk a rak ttial. A ti mi cu, "Mirang nih Pathian rian kan ttuan kan timihi, zeidah a si? Khrihfa ah mikip hi kan can ter hna i kan mah lila nih kan cawm tthan kan zohkhenh tthan hna caah khrihfa rian kan ttuan kan ti mi hi, mirang caah thilrit a si ko lo maw? " tiah a rak ttial. A ruang cu bawmhhau in mitam tuk kan um i, an bawmhnak tamtuk kan lak tinak asi. Cuchung ah cun Laimi zong kan i tel ve. Mtt.20:28 " Cu ti cun pei mifapa hi a si cu, rian ttuanpiak dingah ka rat ttung lo, mi tampi an rian ttuanpiak awk le annih tlanhnak ca i ka nunnak pek awhah pei ka rat cu," tiah a ti.
Nihin ah Laimi nih a ho riandah kan ttuan piak? bal ve cang ti hi chanthar vawlei sining le Bible mit in zoh tikah i hal lo awk ah a ttha lo. Pumpak cio kan nunnak ah tah aho vial dah an rian ka ttuan piak bal hna i vawlei thilrit hi zeizat dah keimah nih ka dir kamh bal ve tihi i hal lo awk a ttha lo.
Bible Chung bia kan zoh lai:
Mark; 6: 35-37: Khua a hung tlai zualmal tikah a zultu hna cu a sinah khan an ra i, " A tu hi a tlai ngaingai cang i hi hmun hi mi an um lonak hmun a si. Cucaah mi hi kalter hna law kan pawngkam lo hna le khua hna ahhin eiawk vaa cawk hna seh tiah" an ti. Jesuh nihcun a thawhhna i, " Nanmah nih ta eiawk cu nan pek hna," tiah a ti hna. Annih nih, " A siahcun, ngun tangkaa zahih in rawl va cawk i anmah kha pek maw, na kan duhmi cu a si?" an ti.
Jesuh le a zultu hna cu mi tampi nih an zulh hna , zaanlei sang a hung si i rawl eiding an ngei ti lo. An paw a ttam ti cu minung sining nih a fian ter ko caah Zultu pawl cu an lung re a thei tuk i Jesuh sinahcun hi mi vialte hi kan pawngkam lo pawl ah va kal hna seh law, rawl vaa cawk hna seh tiah, thilhman a lo mi kha an chim. An minung sining in tuak ahcun an kut chungah mi thongnga rawl pek khawh ding thil ri an ngeih lo caah an chimmi bia hi a hmanmi le al awk a ttha lo mi a si ko. Sihmanhseh Jesuh nih cun a duh lo. Jesuh hi zohtik ah mi hrut zong a lo. An kut chung ah zei a um lo ti a theih ko buah, " Nanmah nih ta ei awk cu nan pek hna," a ti hna. Zul tu cu an khuaruah a har," Ziah kan ngeihmi tangkaa 200 hin maw rawl va caw hna seh ti na kan duh," tiah an hal. Jesuh nih zei an ngeih lo a theih ko buah, hitin a tinak a ruang cu: Mah mitkaa le hmai kaa ah ttuanvo ngapi a um ko mi kha mah nih ttuanvo lak duh lo in midang nih rak la hna seh ti lungput kha a huatmi a rak si. Jesuh nih mi har hna caah zeithil dah ka tuah lai ti hi a theih cia tuk ko i zultu hna nih an bawm kho hna lai lo ti zong a theih tuk i a donghnak ah keimah nih ka bawmh te ko hna lai tizong a theih ko buah, " EI AWK CU NANMAH NIH TA NAN PEK HNA" a ti hna tik ah, thilttha tuahding ah nangmah ta na kal, nangmah nih ta na tuah, nangmah nih ta ttuanvo na lak tikha a cawnpiak duhnak ngan cu a si ti hi kan hmuh khawh. A ngai teahcun zeizong tuahkho tu le zultu hna nih an lung re an i theihpi mimninung thongnga eidinnak kong ah a buai lo tucu a mah Pathian kah a rak si ko.
An sin in hmuh a duh mi cu," Rian ttuanpiak tu le mi rianttuan piak a duhmi nun le lungput kha a rak si." An santlaih lo nak le an tuah khawh lai lo kha a theih tuk ko.

Biadonghnak
Vawlei kan nunnak hi a dih lai. Chankhat lawng a si i ai rawlh tthan le sertthan khawh zong a si lo pinah, ka chanchung ah ka nunning ka lung a si lo a dang pakhat ka duhtthan ti zongah a ngah lo dingmi sining cungah a nungmi kan si. Cucaah a sunglawi tuk mi nunnak caantawi te chungah kan nung ti hi a lang. Hi kan nunnak can chungah hin pawngkam lo in keimah ka nung lai ti a ngah lo. Pawnkam le kan minung hawi le, vawlei harsatnak phunkip lak ah nun hmang peng ding kan si. Hi kan ton mi thil vialte cung ahhin le kan pawngkam he kan i pehtlaih nak ahhin zeibantuk dirhmun ah dah kan dir ti hi a biapi ngaingai. Mibawmh a duhmi nun maw kan ngeih Bawmhhal duh nundah kan ngeih" ti hi tuak a hau ngaingai.
pathian nih Vawlei harnak le sifahnak vialte chung hin kan mah kan minunghawi kan luat ter khawh hna lai lo hi a theih tuk ko bu ah, bawmhduh nun ngein in kan minung hawi he aa pehtlai mi siding hi Bible in a kan cawn piak.
Kan ram, kan miphun, kan Khrihfa bu le kan vawlei pi a tthancho i a daih nak hnga caah nangmah le kei mah zong hi ttuan vo kan ngei. Mirang le mi rum lawng an si lo. Kan mah le kan dir hmun cioah bawmhduhnun ngeih kan herh. Vawlei thilttha lo dohnak rian ah kan mah hrimhrim i tel hnaseh ti a kan duh. Bible ah kan nih cu Pathian lamkal tu kan si a ti. Pathian hi aa tinhmi cu; Vancung bantuk in hi kan vawlei cungah a duhnak a tlin ding kha a si. Cucun mission rian, kan ttuanding mi kan ttuan vo cu a si.
Hi rian a tlam a tlin khawhnak ding caah nangmah le keimah kan dihlak te hi Pathian nih ttuan vo a kan pek. Na dirpi lawi maw, na kal tak lai dah. Bawipa nih bawmhmi si lo in Bawmtu nun ngeih ter a kan duh.
Pathian nih a ram rian caah bawmtu nun kan ngeih khawhnak hnga thluachuah kan pek piak ko seh.

PENNAK KAWL IN MIDANG CAAH A NUNGMI NUN

Bible: Mark 6: 35-37:- Mark; 6: 35-37:Khua a hung tlai zualmal tikah a zultu hna cu a sinah khan an ra i, " A tu hi a tlai ngaingai cang i hi hmun hi mi an um lonak hmun a si. Cucaah mi hi kalter hna law kan pawngkam lo hna le khua hna ahhin eiawk vaa cawk hna seh tiah" an ti. Jesuh nihcun a thawhhna i, " Nanmah nih ta eiawk cu nan pek hna," tiah a ti hna. Annih nih, " A siahcun, ngun tangkaa zahnih in rawl va cawk i anmah kha pek maw, na kan duhmi cu a si?" an ti.
Biahmaikal;
Vawlei mi hi mah lawng in nunkhawh a si lo. vawlei pihi ngeihdih kohmanh ah hawi lo cun vawlei ah hin kan ngam lai lo. ( Eg. Nu le va lawng; Mirum pawl lawng; Muidawh pawl lawng tbk.. kan ngam lai lo. Hawihe pehtlai ding kan si.
Vawlei minun phunphun hi nunning phunphun in kan nung. Mibawmhduh nun a ngeimi kan um i, mi sinah bawnhnak hal a duhmi kan um. Mah te nun a duhmi kan um i mi rumro i hngatchan in dir aduhmi kan um. Kan nih Laimi tah zei dirhmun ahdah kan dir i; Pathian nih tah zei dirhmun dirding dah a kan duh piak?
TUANBIA CHUNG IN LAIMI
Kan mahnih cun kan thangcho kan fim, cathiam kan tam kan ti ko nain; Kan thanchonak hi a duh ngai rih ko rua.
1. Tlunkalnak: Vanlawng, tilawng, tlanglawng a um lo. - Bus hman 1988 lawng ah Hakha a phan. - Hakha ah Bus 10 a um. - Mandalay le Hakha khan 300 suimilam 24 kakal. ( USA; 4 hrs ) - Bus cithmanh ah kan ke kan hmu bal lo. ( Capo: Voihvoih hmanh ah aa tenh ding in a um)
2. Pehtlaihnak ( IT) Leiah: Nihin vawlei pehtlaihnak a ttha. Suimilam caan ah vawlei kong theihdih khawh a si. Rianhmanh inn in ttuan i i rumpi chan a si. Lairam kong Lairam ummi nakin USA ummi kan theih deuhcang. E.Mail, Ph tbk.. an ttha tuk.
Hakha khuaah Internet kan hmuhnak kum 6 hrawnglawng a sirih. ( Capo biatak: Shine Store nih an kan tuahpiak i, a nuarh tuk ah kan kau khawh hlan ah 1000/- kan liam cang) Computer hi tumphun ah a ruatmi kan tamtuk rih. Computer kan hmuhnak kumhra chunglawng a si rih.
March 31, 2004 ah Phone Line 2828 a ummi, 2429 kan hman.
3. Fimthiamnak: Laimi cathiam kan i ti nain; Ph.D a hmumi hi lungkingh rel lawng an si. ( Dr Hmuh Thang sautuk a laar, Tthancho lo a si..) - Lairam ah University a umlo. University siangngakchia 2000 kan tling kho lo. - Ramdang sianginn kaimi kan um lo. - Sianghleirun ah Lai saya te pa kua lawng kan ngeih hna. Lairam ah siangin 2013 (High 27, Middle 82, Pri. 1068 le Private 296) Fimnak ah kan bau ko.
4. Chawva leiah: Hranchaw ( Natural Resource ) a um lo pin ah a chan a si ti lo. Technology chan ah Lairam ah zeihmanh kanngei rih lo. Lairam thilchuak cu; Zu Palaang le Tikur tbk tun lawng a si. Hakha ah zei company hmanh aum lo.
Kan ram le kan miphun hi midang caah a nungmi cu kan si bak rih lo ti hi alawk a ttha lo caah Pathian mawhchiatmi miphun kan si hrim ko ti hi ka zumh.
Mark 6:35-37; Nanmah nih ta ei cawk cu nan pek hna. Mah nih ttuan dingmi rian kha minih tuah te ko hnaseh ti lungput ngeih hi Pathian nih a huat tuk. Lai ram tthanchonak rian, Lai mi midang caah a nungmi miphunkan sikhawh nak ding rian khi, Mirang pa rian a si lo. Nangmah le keimah rian a si. Pathian fialmi a si.
Cu rianttuan khomi siding ah zeidah kan herh?
I. Pathian Pennak kawl: Nawlbia chungah, " Keimah hlei in Pathian dang nan bia lai lo." Pathian dang a um ti lo. Nan nunnak uktu ah nan ka ser lai. Keimah uknak tang ah nan um lai. Kan nunnak hi thil phunphun ( zu, sa, kuak, lihchih, thangchiat tbk..) nih a uk.
Laimi cu, Bu le Biak inn hna nih a kan uk. Jesus nakin Bu kan ttanh deuh! Dr Hla Aung; : Laimi hi Jesus nak in Vailam tah tung a uardeuhmi kansi lai ti ka phang,"a ti.
Kan nunnak uktu ah Pathian ser a hau. Jesus nih a ka khamh tihi zumh a fawi konain Jesus ka cu ka Bawi a si ti i Nunnak uktu i ser cu a har ngaingai. Pathian pakhat lawng kan Bawi siter a hau.
Mark.12:30," Bawipa na Pathian cu na thinlung dihlak, na ruahnak dihlak, na nunnak dihlak, na thazang dihlak in na dawt lai. ( Ngakchia pa.. sawsawtthah ticu sianginn caah kan cawnmi a si a ti.) Pathian dawtding hi Biakin ah chimding lawng a lo cang. Nunnak caah a si.
II. Dawtnak; Mark.12:30-31 "Na Innpa kha nangmah naa dawt bantuk in na dawt lai. Jesus bia a si. Phungbia cawnpiak tu pa nih, Lungdong ngaiin Jesus a hal i Jesus nih a lehmi a si. Kan i dawtbak a hau.
Laimi hi kan i hua lo nain kan i daw lo. Huat lo dawt lo piin minung hi umkhawh a si nain Khrihfa cu kan i dawt taktak a hau. Lum lawlaw a hau. Kan i dawt ningzong a bi tuk tawn. Kan chung, kankhua, kan peng, kan tlang, kan bu... kan daw nain, kan ram hmanh kan daw kho ti lo. Vawlei pi dawt cu a hlat ngai. Minnak pa va bawmh teding cu kan hlat ngaingai rih. Laimi lak ah dawtnak aherh ko.
Dr Sang Awr bia. Laimi hi Common Language kan herh maw an ti? "Holh i khah ko bu i holh i theih lo nakin holh i dan bu i holh i theih tu hi Laimi nih kan herh deuh," a ti. Laimi, Lai holh hman ciocio ko buah kan holh aa thei lomi kan tam ngaingai cang. Bu khat le Bu khat zong kan holh kan i thei sual lailo tihi phan a um ngai.
I John 4:8 " Pakhat le pakhat aa daw lo mi nih cu Pathian kha an hngal lo zeicatiah Pathian cu dawtnak asi."
I John3:14-15 " Thihnak kan kal tak cang i nunnak chungah khan kan hung lut cang ti kha kan hngalh; cu kan hngalhnak cu kan unau kan dawt hna caah hin a si. A unau a daw hna lo mi poh cu thihnak chungah a um rih. U nau a huami poh cu lainawng a sii lainawng mi nih cun an chungah zungzal nunnak an ngeilo tikha nan hngalh... Mirum pa nih a unau herhbau nak kha a hmu nain a lunginka a khar ahcun zeitin dah Pathian ka dawt tiah a ti khawh lai? Ka fa le hna kan i dawtnak hi hmu le kaa lawnglawng in a si awk a si lo, dawtnak taktak thil tinak ah a langmi dawtnak a si awk a si.
I John chungah; " A hohmanhPathian ka dawt a ti ttung i a unau a dawlomi cu milih chim a si. Hmuh mi unau hmanh a daw lomi nih zeitin dah Pathian cu a dawtkhawh lai?"
Laimi kan i dawt ttung lo ahcun Khrihfa kan si ti hi lih a si. Rianttuan ttinak ah a langmi dawtnak a si a herh.
III. Pumkhat sinak: John 17:9 ff
Thihlai biacah hi a sunglawi bik a si. ( Thlualaam pa biacah: Capo) Jesuh nih a thihlai ah a saduhthah kha Pathian sin ah a hal.
A thiangmi ka pa nangmah le keimahcu pakhat kan si bantuk in pakhat an si kawh ve nakhnga, na ka pekmi hna cu na min tthawnnak in huppheng ko hna.22 Nangmah le kei mah cu pakhat kan si bantuk hin pakhat an sikawh ve nak hnga, sunparnak na ka pekmi ka pek hna. .. Pakhat an sinak thawng cun vawlei nih cun keimah cu nangmah thlahmi ka si le nangmah nih an nih cu keimah na ka dawt bantuk in na dawt hna ti kha an hngalh lai."
Laimi kan i dawt ning le kan i hmuh ning hi miphun dang nih zohhna seh law, Pathian dawtmi an si kha na i theih kho ve hnga maw? ti hi ka ruat tawn. ( Tedim pa nih HK-TT idaw hmasa u... a ti)
Pakhat nun kan ngeih a hau: Bible ah, Paul phu, Apolo phu tiah a ummi hna kha Paul nih a sik hna. Paul minle Apolo min in tipil a ing mi nan um ttung lo. Jesuh min in pei nan in cu; a ti. Kan nih zong Kan pastor te min in tipil a ing mi kan um lo. Kan lu a simi Khrihmin in kan in. Pathian cu kan PA kanti khaw. Pumpkhat kan sinak a lang. ( Capo.. va tong lo pawl cu, Bawipa thlacam chim caan lawng ah Kan Pa ti can an ngei ant i.)

Biafunnak:
Nihin Laimi phun tthanchonak rian ah siseh, vawlei daihnak rian ah siseh, Pathin sunparnak kauhnak rian ah siseh: Pathian nih minih bawmhmi si lo in mi bawtu; mi dang caah nung ding kha a kanduh.
Midang caah nun kho nak ding caah:
1. Pathian lawng dawt a hau.
2. Kan mah le kan mah kan i dawt a hau.
3. Pakhat nun kan ngeih a hau.
Hihi Pathian fialmi rian a si.
I John 2:3 " Pathian kha a nawl kan ngaih ahcun, a mah kha kanhngalh tiahfiangte in kanhngalh. Pakhat khat nih, A mah cu ka hngalh hrimhrim, tiah a ti i a nawl a ngaih tung lo ahcun, cu pa cu mi lihchim a si i a chungah biatka zeihmanh a um lo. Siseh Pathian bia a ngai mi kha Pathian a dawtnak a tling mi cu a si.

Pathian dawtnak nun le Pakhat le pakhat i dawtnak nun le, pakhat sinak nun ngei in Midang caah a nung mi Lai miphun, Khrihfa kan si khawh nak ding caah Pathian nih thluachuah kan pek piak ko seh.
Amen

NA KHRIHFABU KHA ZOHKHENH

( Protecting Your Church)
Efesa 4:3- " Pumkhat sinak, Thlarau nih an pekmi hna kha, ngeihpeng awkah an funtu hna daihnak hri khan fekte in i ttem u." ( Pumkhat sinak nun na ngeihkhawh peng nakhnga fakpiin i zuam u. NCV)
Kolose 3:14- " Cun hi thil vialte cungah hin dawtnak kha chap u law dawtnak cu zeizong vialte, i rem thipthep tein a funtomtu a si." ( Dawtnak nih nan nunnak cu lamhruai sehlaw, cuticun Khrihfabu cu rualrem tein hmunkhat ah a um lai.)
Bia Hmaisuang
Na Khrihfabu rualrem te a umnak ding rianttuan cu na ttuanvo/ rian a si. Khrihfabu rualrem te um cu a biapit tukcaah NT ( Bible Thar ) nihcun vanram le hell ram kongnak hmanhin biapi ah a chiah. Pathian nih kan karlak ah rualremnak le pumkhat sinak nun kan ngeihkhawhnak ding hi a duhbikmi a si.
Rualremnak cu i hoikomhnak ( Khrihfabu ) i a thlarau/ nunnak thaw a si. Cu rualremnak cu na hrawh sual ahcun Jesuh lung ( Heart ) kha a pumchung in na van chuah a si. Pathian nih a Khrihfabu chungah nun hi hmunkhat teah hmanttiding hi a kan duhpiak bikmi a si. Pumkhat sinak/ rualrem nun kongah kan ca i zohchuntlak tthabik cu Thumkomh Pathian tihi asi. Pa le fa le thiangthlarau cu Pumkhat sinak tling dirhmun tiang rualremnak an ngei. Pathian hrimhrim hi dawtnak nun, mi zawnruah deuhnak nun le rualrem nak nun cawnnak lam ah a sangbikmi zohchunding ( Example ) a si.
Vawlei hringtu nu-pa bantuk in vancung kan pa zong nih, a fa le rualrem te kan um i daw te in kan tlonlen tti lio zohkha a duhtuk i aa lawmhpi bikmi asi. Jesus tlaih asi lai i a donghnak a cawlcanghnak ah; Kan i dawt i pumkhat kan sinak hnga caah thla a cam. Thah a si lai caan ah kan caah biapi bikah a ruahmi, a thinlung ah a umbikmi cu pumkhat sinak nun/ rualrem nun kan ngeihdingmi hi. Hi nih a langhter mi cu Rualrem te um le pumkhat nun ngeih hi zeitluk indah a biapit tikha a si.
Pathian caah cun vawlei cung thil vialte lakah hin a mah a Khrihfabu nakin a sunglawi deuhmi thil a um lo. Hi a Khrihfabu caah manfakbik mi- A NUNNAK kha a pek. Cucaah cu a Khrihfabu, a nunnak in a cawkmi cu himtein umter le zohkhenh a duh. Ahleice in hmunhma rikhiahnak, i siiknak, remlonak le huatnak nih a chuahpimi Khrihfabu rawhralnak chungin khamh a duh. ( Laimi lakah hi buainak hi a tam) Pathian inchungkhar ( Khrihfabu) ah Khrih ttengnge kan si ve ahcun cu kan umnak innchungkhar ah dawtnak le rualremnak, pumkhat sinak nun a hmunh nakhnga caah zohkhenh le kilven cu kan rian a si. Khrihfabu le zumtu vialte lakah Rualremnak a len, a nunkhawh nakhnga cale a Khrihfabu zohkhenhnak ca, kan umnak Khrihfabu ah dawtnak akarh i pumkhat sinak a tthan nakhnga caah a sikhawh chung in rian ttuan dingah Jesus nih a kan thlahmi kan si. ( An thlahmi na si)
Bible nih," Pumkhat sinak nun na ngeihkhawh peng nakhnga fakpiin i zuam u. Efesa 4:3 " Zeitindah hi rian hi kan ttuan lai? Khrihfabu ah rualremnak a len khawhnak hnga Bible nih zulhding lam a kan hmuhsak:
I. KAN I DANNAK KHA BIAPI AH CHIA LO IN A TLANGPI IN KAN NGEIHMI THIL CUNG TU AH KHUAZOH DING
Paul nih, " Rom 14:19. Cucaah daihnak a chuahtertu thil le pakhat le pakhat thazang i peknak a bawmtu thil kha kan i tinh awk an si. Zumtu vialte cu, Pathian pakhat, pum pumkhat, tinhmi pakhat, Pa pakhat, thlarau pakhat, ruahchannak pakhat, zumhnak pakhat, tipil innnak pakhat le dawtnak pakhat kha kan i hrawm.
Rom 10:12- A zummi poh, a ti, zei ca tiah Judah mi le Jentail mi ti in i thleidannak zeihmanh a um lo; Pathian cu kan dihlak Bawipa a si ko i a mah a aumi paoh cu thluachuahnak tampi in a pek ko hna.
Rom 12:4-5, Kan pum chungah hin nge tampi kanngei i hi nge vialte hi rian dangdang an ngei cio. Cu bantuk cun, kannih zong hi mi tampi kan si nain Khrih he kan i pehtlaihnak thawngin pumkhat kan si i pum nge dangdang cu pakhat le pakhat an i pehtlaih dih bantuk in kan nih zong pakhat le pakhat kan i pehtlai dih ve.
I Cor 1:10 - Ka u le ka nau hna, kan Bawipa Jesuh min in kan nawl hna: nan dihlak in pakhat le pakhat lungngete in um tuah u, i then hlah u. Lunthin khat, ruahnak khat in um u.
I Cor 8:6- sihmanhsehlaw kan nih caah cun Pathian cu pakhat lawnglawng a um i a mah cu kan pa, zeizong vialte sertu kha a si i kannih hi a mah ca i a nung mi kan si; Cun Bawipa cu pakhat lawnglawng kha a um i cucu Jesuh kri kha a si i amah thawng cun zeizong vialte kha ser an si i a mah thawng cun kan nih zong hi kan nung.
I Cor 12:13- Cubantuk in kan nih vialte zong hi, Judah mi kan si ah, Jentail mi kan si ah, sal kan si ah, a luatmi kan si ah, kan dihlak in pum pakhat chung ah khan Thlarau pakhat nih tipil a kan pek i kan dihlak in Thlarau pakhat kha din awk ah pek kan si.
Efesa 4:4-5 Pathian nih an kawh hna tikah ruahchannak pakhat a um a ti bantuk te khan pum cu pakhat lawng a um i thlarau pakhat lawng a um. Bawipa pakhat lawng a um i zumhnak pakhat lawng a um, tipil innnak pakhat lawng a um. Pathian cu pakhat lawng a si i a mah cu mi vialte pa, zeizong vialte Bawi, zeizong vailte chungah rian a ttuan i zeizong vialte chung ah a ummi a si.
Filipi 2:2- Kan fialduhmi hna cu hihi a si; Lungthin ah i khat u, pakhat le khat i daw u, lungrualte in um u law kaa lawmhnak hi tlin ter u.
Khamhnak pakhat, nunnak pakhat, hmailei pakhat ( Same future) zong kan i hrawm. Hi thil pawl hi kan hmuhkhawh mi kan i dannak kongnak in a biapi deuhtukmi; kan i khah lonak kong nak in kan ruahdeuh dingmi thil, kan nunnak ah a biapideuh mi, funtomnak hriam cu an si.
Kan theihpeng ding cu, Aa dangmi sining, phun, tuanbia, hmunhma, ruahnak tbk... thil vialte a kan thimpiak i a kan pe tu, aa khat lo in a kan sertu hi PATHIAN a si tihi a si. Cucaah kan i khah lonak kan timi pawl hi thlircawi i i tthencheunak ah hmang lo in, kan sunlawih i kan i lawmhpi ding tu a si. Pathian nih i lawhnak ( Uniformity) hi si lo in rualremnak ( Unity) hi a duh. Rualremnak caah kan i dannak hi tthencheutu ah kan canter lo a hau. Kan ca i a biapibik mi thil a zohpengmi nun tu ah kan dir peng a hau. Jesus nih a kan dawt bantuk in pakhat le pakhat i dawtnak nun tu kha kan cawn i a Khrihfa bu ca le kan caah Pathian tinhmi a tlam a tlinh bantuk in kan nih zong nih kan zulh ve a hau.
I entainak le buaibainak hi, biapi ah kan chiahmi thilkha a hmedeuhmi kong lei ah aa thial tinak hmelchunhnak a si. ( Cunglei kan chimmi thil pawl ah siloin kan i dannak lei ah aa thial tinak a si.) Cuthil cu Bible nih " I alnak chuahpi tu ruahnak" tiah a ti. "Rom 14:1- Zumhnak lei i thazang a dermi kha nan bu chungah rak cohlang ko hna u, an pumpak ruahnak kha rak al len hna hlah u." Pumpak sining, duhdeuhnak le thimdeuhnak, a sullam phundang lak, styles le kalning tbk.. pawl Biapi i kan chiah deuh tik pohah THENCHEUNAK ( Division) a chuak zungzal. Siseh, Pathian duhnak tlinternak le pakhat le pakhat i dawtnak kong tukha biapia ah kan chiah ahcun RUALREMNAK ( Harmony) a chuak. Paul nih hi kong ah nawlnak ca a ttial. " I Cor 1:10 - Ka u le ka nau hna, kan Bawipa Jesuh min in kan nawl hna: nan dihlak in pakhat le pakhat lungngete in um tuah u, i then hlah u. Lunthin khat, ruahnak khat in um u." ( A tlingmi rualremnak ngeihram u, cutincun khrihfabu ah thennak a um lai lo. NLT)
II. KHRIHFABU SITER KAN DUHMI HI A TAK A SI A HAU ( Be realistic in your expectation)
Pathian nih a duhtaktak mi, Hoikomhnak, Khrihfabu cu zeibantuk dah a si hnga ti na van kawl bak in na Khrihfabu chungah na hmuhmi a tak sinak le a deu sinak ruangah ( Idle and real ) Khrihfabu cung ah lungtlin lonak a ngeimi zumtu si a fawi te. Angai te ah cun " Khrihfabu hi a tlamtlin lonak hmuhnak nak in lungthiang tein kan dawt ding tu a si." Khrihfabu chung ah a tlingtak kho lo ding pawl duhtuk hi mitling silonak langhtertu a si. Mitling sinak cu fakpi khuaruahnak he an nungtti tawn.
Na zumtu hawi hna an lung na tling lo kho men i, na tha zong an in chiatter kho men ko. Cutikah an mah he hoikomhnak na cahter i na komh ti hna lo ahcun ngaihthiam na si lai lo. Zeicatiah na chungkhar an si, na duhning in an um lo zongah an mah kha na kal tak kho hna lo. Kaltak i i tthen lei tu siloin; Pathian nih," Efes 4:2- Toidornak lungthin ngei u, lungnem le lungsau in um zungzal u. Pakhat le pakhat i bawm u law cu ti cun nan i dawtnak kha langhter u."
Mitampi cu theihkhawh a sikomi thil ruangah Khrihfabu cungah ngaihchia in kan um theu. Tck. i entainak, fahnak i peknak, zei i rel lo nak, velhle ruangah, ruahnak bit ruangah, phungphai ruangah le a dangdang sualnak ruangah... Khrihfabu cungah ngaihchia in thencheunak kan chuahpi ttheu tawn. Hi thilpawl a um tikah khuaruah har in lau i buaibai nakin; kan theihpeng dingcu, Khrihfabu hi misual ziik hna; a tlam a tling lo mi misual hna; nangmah le keimah tel in, i bu in Pathian nih a sermi a si ti hi a si. A tlingmi minung hna in sermi Khrihfabu vawlei ah a um lo. A ruang cu mitling kan um lo. Misual lawngte kan si. Kan sual caah pakhat le pakhat fahnak kan i pe, a caan ah timh ciammam in siseh timhtuah lo in siseh kan ngaih kan i chiatter theu. Siseh, curuang i Khrifabu kaltak nak cun, Khrihfabu ah um ko in a sikhawh chung lamkawl in rianttuan ding tu a si. Kaltak diam siloin, remtthannak nun hi a tthawng deuhmi sining le a thuk deuhmi rualremnak/hoikomhnak phakna LAM a si.
Lungtlin lonak le duhning in thil kal lo nak thil hmete ruangah Khrihfabu kaltak le buaibai hi Mitling sirihlonak hmelchunhnak a si ve. Pathian nih cawnpiak a kan duhmi thil le a dangdang a ngeih. Zeicatiah na duhning in a tlam a tlingmi, va fuh awk tlakmi Khrihfabu vawlei ah aum lo. Zei Khrihfabu poh an mah le chambaunak, tlamtlin lonak le buaibainak cu an rak ngeih dih. Na va fuh zongah tlawmpal ah lungtlin lo nak a cungah na ngeih tthan ko lai.
Groucho Marx cu a bia pakhat ruangah a min a thang mi pa a si. " Keimah a ka cohlang kho mi; kei mah luhnak nawl a ka pe mi bu ngeih cu zeitik hmanh ah ka duh lai lo. (I wouldn't want to belong to any club that would let me in.) ti hi a chimmi bia cu a si. Khrihfabu pakhat cu nangmah lung an tlinh ding in a tlam a tlin sual ahcun, cu a tlingmi Khrihfabu nih cun nangmah cu an dawi tthan ko lai. Zeicatiah nangmah cu a tlam a tling lo mi na si. ( Imperfect)
Dietrich Bonhoeffer: German Pastor, Nazi a doh hna ruangah an thahmi pa, nih hoikomhnak/Khrihfabu kong he pehtlai in ca a ttial, " Life together," "Pumkhat Nunnak" ti a si. Cu cauk chung ah cun, " Khrihfabu chungah lungtlin lo nak le lung si lo nak ngeih hi a ttha mi thil a si, zeicatiah hi thil nih hin Khrihfabu siseh ti kan duh ttung i a si kho hnga ttung lo mi, Tlamtlinnak; Khrihfabu hi va siseh tiah kan ruahchihmi ruahnak palh kha a hrawh khawh a ti. Khrihfabu cu kan duhning bang zeitik hmanh ah a tling kho lai lo timi kha a kan theihter.
Khrihfabu kong ah kan ruahmi ruahnak palh, tlamtlin ter duhnak; Khrihfabu cu kan dawt khawh nak hnga caah a tlin i kan duh ning in a kal a hau timi ruahnak deu hi tuandeuh i kan kal tak poh ah, ruahnak deu,a deumi duhsaknak chungkhan tuan ah kan luat lai i kan mah cu mitling lo kan si caah Pathian zaangfahnak a herhmi kan si timi nun ah lam a kan hruai lai. Hihi a tak a simi bu i a hramthoknak a si.
Khrihfabu kip nih kan biakinn ah kan tar khawh cio mi," Catar- signboard" cu, " A tlingmi cu chungtel nan si kho lo. Hi bu cu misual-mi tlamtling lo, Pathian vel a herhmi ka si, tiah a cohlang i tthan a duhmi lawng i tel khawhnak hmun a si," tihi a si.
Bonhoeffer nih, " Khrihfa chungkhar taktak kong nak in a mah duhning in a suaimi bu muisam kha a tlaihchan deuh i biapi ah a chia mi cu, a donghnak ah bu hrawktu ah an cang," a ti. Kan umnak Khrihfabu; thil lianngan tuah kho na lo le rum lem lo le a cawlcanghnak hmuh sim lem lo bu in; tlamtling lonak tampi, zumhnak tlawmte le harnak tampi tuhe a hmunh i a nun ciahmah ruang i nitin lunglawmh nak bia chim tu si lo in, a kong kan caih, kan phunzai i kan buaibai pi lengmang ahcun Pathian kha kan bu tthanter nak dingah lam kan kham tu a si.
III. A KONG CEIH I PHUNZAI NAK IN THAPEK TU KHA I THIM ( Choose to encourage rather than criticize)
Mah va tel i rian fakpi in va ttuan ve nak in, a leng ah um i rian a ttuan mi hna tlamtlin lo nak sawh hi a let tampi in a fawi deuh. ( Bawlung chuih zong a zohtu kan thiam deuh, mah chuih ahcun kanthiam lo.) Pathian nih a tu le a tu ralrinnak a kan pekmi cu, pa khat le pakhat kong i caih, i soi ,i tahchunh le sual i phawt lo ding kha a si.
"Rom 14:13- Cucaah cun pakhat le pakhat i soi lengmang kha ngol u sih. Nan unau tlukrilh ternak le sualnak chung i tlak ter nak ding caah zeihmanh tuah lo ding tu hi i zuam u sih."
"Jeim 4:11- Ka u le ka nau hna pakhat le pakhat i soi hlah u. A ho hmanh a u a nau kha a soi i sual a phaw lengmang mi cu Nawlbia kha a soi i sual a phawt mi a si. Nawlbia cu sual na phawt a si ahcun nang cu nawlbia a zul mi kha na si ti lo, nawlbia sual a phaw tu kha na si leh lam.
Jeim 5:9- Harnak nan ton tik ah pakhat le pakhat i mawhchiat hlah u. Cuti nan um ahcun Pathian nih bia an caih sual hna lai. Biaceihtu cu lam nai te ah a um ko i a rung lut zau ko lai.
Efesa 4:29- Bia nan i ruah tikah mi ca tthat lo nak bia hmang hlah u. Mi ca i san a tlai mi, a herh mi zawn i tthatnak a chuah pitu le a thei mi thluachuah vanluh a petu ding bia lawng kha hmang u.
Matthai 5:9- Mi le mi kar ah remnak a ser tawn tu cu lunglawm mi nan va si dah! Pathian nih, ka fa, tiah an ti hna lai.
Kan zumtu hawi kha an zumhnak le an santlaih lonak kong ah an kong kan caih cuahmah a si ahcun, Pathian rian kha kan mah nih kan ttuan tu khi a si. Rom 14:4- Mi dang sal biaceih tu dingah nangmah cu a ho dah na si? A tuahkhawh le khawh lo cu a Bawipa nih pei a khiah ko lai cu. Cun a tuah zong a tuah khawh ko lai, zeicahtiah Bawipa nih cun tlamtling lakin a tuah ter khawh ko.
Paul nih kan ruah ning le kan zumh ning i a nung ve lo mi pa kha va zohchuk i va soisel lo ding a kan cawnpiak ve. Rom 14:10- A siahcun nan nih anhringso lawng a ei mi nih zeicahdah nan unau hna cu nan soi kun hna?Cun nannih an hringso ei lo pawl zong nih zeicahdah nan unau cu na zomhtaih ve hna? Kan dihlak in Pathian hmai ah biaceih awk ah kan chuak cio ko lai.
Mi kan van soisel hna bak in thil pa li a hung chuak. Pathian he hawikomhnak kan thlau. Kan ruamkai nak ka langhter. Pathian biaceih dingah kan mah le kan mah kan van i chia. Khrihfabu rualremnak kha hnahnawhnak kan pek. Mi soisel a duhmi thlarau cu ttih a nungmi hleihlak a si. Bible nih Seitan tiah a auh. " Kan unau sual puh tu" a ti. " Biathlam 12:10- Kan nih kan unau hna sual a puh tu, Pathian hmaiah dir riangmang in chunzan in sual a puh zungzal tu hna kha, vancung in leng ah hlonh an si cang." Khrihfabu ah kan chungtel hawi, kan zumtu hawi va soisel, an thangchiat, an kong ceih cu, misual pa Seitan rian a si. Hi thil kan tuah fatin seitan nih a mah rian ttuan ding in a kan hlen khi a si. Kan theihpeng ding cu; zumtu pakhat cu zeitlukhmanh in na rem lo mi va si ko seh, na ral taktak a si lo ti kha a si. Kan zumtu hawi soisel nak le thangchiat nak le an kong caihnak i kan hmanmi caan vialte khi, Kan Khrihfabu lungrualnak le rualremnak ruuninn saknak ding caah kan hman dingmi caan tu an si. Bible nih, " Roman 14:19- Cucaah daihnak a chuahtertu thil le pakhat le pakhat thazang i peknak a bawmtu thil kha kan i tinh awk an si."
BIAFUUNNAK
Lunrualnak a ngeimi Khrihfabu cu Pathian nih thluachuah a pek. Saddleback timi khrihfabu ahcun, chungtel pohpoh nih," Kan lak ah lungrualnak a len nakhnga kan i zuam cio lai. Kan lungrualnak hi kan zohkhenh peng cio lai," tiah biakam nak min an thut. A theipar cu an Khrihfabu a hrawk dingmi buaibainak aum bal lo. Hihi a biapi tuk mi; dawtnak in a khat i, aa rualremmi khrihfabu siding hi a herhtuk. Mikip nih hi bantuk bu umhi anduh cio. Cu Saddleback Khrihfabu nih cun a luan cia kum 10 ah khan, zumtu thar 9100 tipil an pek hna. ( Thil Khuaruahhar ah an chiah) Pathian nih zumtu no tete a van chuahpi hna tikah, a lumbikmi, dawtnak in a khatmi Khrihfabu kha a kawl tawn.
Na Khrihfabu chungkhar pi hi a lummi, fuhpanh awk a tlakmi le zumtu hna nih an hna a ngamnak innpi a si khawhnak ding caah nang tah pumpak in zeidah na tuah? Kan pawngkam ah dawtnak kawl in dawtnak a umnak hmunhma ah um a duh ve mi minung an tam pi. Biahman cu, A ho paoh nih dawt hi kan duh dih. Cuhmun cu kawl in kan biakinn kan bu chungah a hung lut mi zumtu kha, kan bu leng an chuah ti lo i, an um lan khawh nak hnga caah, dawtnak in kan Khrihfabu innkaa kha chuah kho ti lo ding in kan khar kanh hna a hau.
Tinhmi.
Kan Khrihfabu chung i rualremnak a len zungzal khawhnak ding hi ka rian a si.
Bible;
"Roman 14:19- Cucaah daihnak a chuahtertu thil le pakhat le pakhat thazang i peknak a bawmtu thil kha kan i tinh awk an si."
Ruahchih ding biahalnak:
Nihin ni ah, Kan Khrihfabu ah rualremnak le dawtnak a hmunh khawhnak ding caah pumpak in zeidah ka tuah?

MISING RAM AH MISING

( Strangers in a strang land )
I Peter 2:11-12: Ka dawtmi ka hawi le hna, hi vawlei ah khual le ralzam a si mi bantuk nan si bantuk in kan nawl hna. Thlarau he aa do zungzal mi pumsaduhnak kha i tei ter lengmang ti hlah u. 12 Nan ziaza kha lawkih mi hmanh nih a tha anti mi sisehlaw, a tu ahcun mithalo tiah an in ti ko hna lai nain nuncan ttha in nan nunkha an mah hrimhrim nih an hmuh lai i Pathian cu mi vialte biaceih awk i a rat ni ahcun an thangtthat lai.
I. Vawlei ( midangram) ah khual Verse 11," Ka dawtmi ka hawi le hna, hi vawlei ah khual le ralzam a si mi bantuk nan si bantuk in kan nawl hna. Thlarau he aa do zungzal mi pumsaduhnak kha i tei ter lengmang ti hlah u."

A. Bible nih Khrihfami hna cu Vancungkhua ah umnak hmun kanngeihnak kongkha a chim.
1. John 14:1-3, " Jesus nih," Khuaruahhar lung rethei in um hlah u. Pathian kha zum ulaw keimah zong ka zum ve u. Ka pa inchung ahcun khan tampi a um ko i cuka i nan caah hmun va timh awkawh ka rak kal lai. Cuticun a si lo ahcun hi tihin kan chim hna hnga lo. Cun ka va kal lai i nan ca i ka va timh hnuah ka rak kirtthan lai i ka sinah kan lak hna lai, cun ka umnak ah nannih zong cu nan um ve lai." ati hna. 2. Hi Bible nih Jesus cu kan bawi asi i vancung i nawlngeitu a sinak kong kha a chim. 3. Kannih cu Pathian fa tiah auh kan si. ( Vancungmi tinak a si. Citizen of Heaven) Kan nih cu Jesus thawngin Vancungfa kan si cang caah kan thih tikah or Jesus a rat tthan te tikah a mah sinah kal i um ve ding kan si.

B. Kan nih Laimi caah cun khual dirhmun hi cu a fiangngai ko lai tiah ka ruah. Khual kan si caah.
1. USA hi mirang ram a si i kan ram a si lo caah khual (Strangers) bantuk in kan nun aum can a tam ko lai. Mirang holh ah thilrit kan tong i kan mirang zong hi kan duh ning in a si kho lo i a caan ahcun USA umding hi a sikho lo kan i tlak lo tiah kan ruah caan a tam ko. Khual kan si caah a si. Kan ram a silo caah.

C. Singapore ram ka phak lio ka philh kho lo.
1. Ka pawng minung ka zoh hna i keimah bantuk te an si ko nain ka holh in an holh ti lo. An chimmi zong ka fiang ti lo. ( Kalapa biaruah..?) 2. An ziaza aa dang ngaingai. Nungak zong nih kuak an zu. Kuak zu mi an tam tuk. An tirawl hi athaw ko nain kei ka caah cun an thaw ti lo. An nundan le an cawl cang dan le thil an tuah dan vialte hi kei ka sining ah aa dang dih cang. 3. Culio ah, " Singapore ram ngeitu bantuk in ka nun aa nuamh bak lo zia kha ka philh kho lo. An minung cu an zia ttha ngai nain kei cu midang ka si. Kaa dang cang. Kei cu khual ka si, kei ka caah cun, mising ram (Stranger land) a si caah ka ram Lairam te tlun kha ka duh tuk.

D. Khrihfa kan ca zong ah, hi vawlei ahhin mising kan si. Lenglei incun kan pawngkam minung he kan i khat bak ko lai nain chunglei in cun kan i dang. 1. Anmah ( Vawlei mi, zum lo tu ) bantuk in khua kan ruat lo. 2. An mah bantuk in kan cawl cang lo. 3. An mah bantuk ziaza kan ngei. 4. An mah he kan i tinhmi aa khat lo i kan duhmi zong aa dang. 5. Zumlotu hna nih pumnuamhnak ah kal in lawmhnak an kawl lio ah kan nih Khrihfa mi hna cu an sin ah kal kan duh ti lo. A ruang cu lenglei ah kan i khat nain chunglei ah kan rak i dan caah a si.

Hithil nih a langtermi cu;
E. Vawlei nih hin Pathian le PT duhnak lam kha a hlawt i amah pumsa diriam le a mah nuamhnak ca lawng a kawl tikha a si. 1. TV kan zoh tikah, " Si ding in a rimi, nu le pa hmunkhat ah um i aa si aa vel i Police nih tlaih i thong thlak mi zeitluk indah an tam kha kan hmuh. 2. News kan rel tikah Lamcung ah an i that i kan ram ah mithah lai nawn, Crime a karhnak kong lawng te a si. 3. USA ram ah nauhrawh a tam tuk cang. 4. Pa le pa sualnak hna a tam tuk cang i mipi nih cohlan khawh ding dirhmun tiang a phan cang.

II. Siseh kan nih cu hi mising hna ram i kan um nak ahhin mising hna nunzia in i hlat awk ah auh kan si. Thlarau he aa do zungzal mi pumsaduhnak kha i tei ter lengmang ti hlah u. Kan thlarau he aa doh mi pumsaduhnak kha teiding ah kawhauh kan si.

A. Eden ah Adam a tluuk bakin kan nih zong a sinah kan tlu ve. A tluknak nih minung siningkha sual dirhmun ah a chiah. cucaah kan nih vial te hi, Pathian lawmhnak kawl mi nunngei in silo in kan mah pum nuamnak a kawlmi nun ngeicia in hrin kan si. ( Eg. Evangelist pawl nih anchim theumi cu, ngakchia hi thintawi le biachia chim tepawl hi chimh le cawnpiak an hau lo ti a si.. USA ngakchia..NO in than an thok... ) Kan dih lak in kan pumsaduhnak, kan taksa kan minung sinak nih a duhmi thil, tlamtlin ter kha kanduh dih.
B. Cuticun sualduhnak he hrin kan si. C. Khrihfa kan si i Pathian thlarau kan chungah a um tikah; 1. Pathian nih thinlung thar le ruahnak thar a kan pek i Jesus khrih ruahnak le thinlung kan hun ngei. 2. Cutik ah sualnak chung ah a thimi le sualnak sal kha kan si ti lo. Sualsal in kan luat cang. Pathian kan chung ah aum lo tik ah sualnak sal ah kan taang tawn. ( Eg. Zuri pa, zu hi kan duh ve bak lo.... ) D. Cuticun kan chung ahhin kan vawlei pumsaduhnak he hin ral aa do mi kan si. 1. Kan pianthar lo tik ah zum lo tu bantuk in kan pumsa a diriam nak thil kha kan kawl i kan duhmi sualnak poh kha kan duhcan poh ah kan tuah ko. 2. Siseh Pathian a thei mi zumtu ttha nun kan hun ngeihtik ahcun, kanduhnak cu," Pumsaduhnak tuah siti lo in, Pathian duhnak tuah tu a si cang. Taksa diriam duhnak kawlnak in Pathian mithmai le Pathian duhnak kawl duhmi nun ah aa thleng."

E. Pathian nih Khrihfami zumtu kan nih cun vawlei phung in kal lengmang ti lo in thiang nun ngei dingah a kan kawh auh, a kan khamh.

F. Vawlei pumsaduhnak chung in chuah i sualduh nak nun tei, sualnak i tei ter ti lo, ti mi hi thil fawi cu a si bak lo.
1. Khrihfa mi kan chung ah Pathian thlarau a um i, Jesus lungput kan ngei kan ti ko lio zong ah sualduh nun cu kan chung ah a rak um peng ko. a. Cucaah kan nunnak ah kan duhmi thil he ral kan i do peng. b. Paul nih Rome 7:15 chungah, " Ka tuahmi hi a sullam ka hngal kho hna lo, zeicatiah tuah ka duhmi kha ka tuah hna lo i tuah ka duh lo mi tukha ka tuah hna." Cun Rome 7:21-25 ah, "Cucaah thil umtu ning cu hi ti hin a si ti kha ka hngalh: a tha mi thil tuah ka duh tikah khan kaa thim khawh mi cu thatlonak lawng kha a si ko. 22 Ka chunglei mi cu Pathian phung ah khan aa lawm, 23 sihmahsehlaw ka chung i phun dang a rak um ve kha ka hngalh- cu phung cu ka lung nih a tha a timi phung a rak dohtu kha a si. Cu phung nih cun, ka pum chung i rian a tuan mi sualnak phung sal ah khan a ka ser.24 Mi lung rethei ka va sidah! Thihnak i a ka kal pi tu pum chung hin a ho nih dah a ka khamh lai? Pathian lawnglawng nih kan Bawipa Jesus khrih thawng in a ka khamh lai. 25 Pathian cu lawm ko u sih."
Pathian salpa Paul hmanh hi anun nak chung ah vawlei thil le a thlarau hi raldoh in a um i lung si vang in a um ve tawn ti a lang. Siseh a thazang laknak cu sualnak chung in luat ter in sual tei ter kho tu Pathian panh kha a si.
G. Ral doh poh ah thihnak a um.
H. Ral doh aum ahcun ralchanh in aa doh mi thil pa hnih a umzungzal. Pakhat nih pakhat kha thah dih, hrawh dih i sal ah tlaih kha aa zuam.
I. Cu ral cu khat lei kam an sung tikah or, a sung an khan ( surrender ) tik lawng ah a dong kho.
J. Nihin kan nunnak ah, " sual a duhmi kan sining pi hi kan thlarau he ral an i do peng ko."
K. Sual a duhmi kan minung sining nih hin," Hrawh dih le thah dih, salah zuat kha a kan duh i thlarau nih a kan duh piak mi thian hlim nak kha ral chanh in a doh zungzal ko."
L. Siseh cuti sualnak in a khatmi ka pumsaduhnak cu thiang thlarau thawnnak in kan tei khawh.

III. A tu cu hi vawlei ah hin kan nung rih.
A. Cucaah, hi mising ram, vawlei ah kan um lio ahhin, Pathian nih, " zumlotu mising hna lakah ziaza tha le nun zia dawh he nung hna seh ti a kan duh. Vs. 12 Nan ziaza kha lawkih mi hmanh nih a tha anti mi sisehlaw, a tu ahcun mithalo tiah an in ti ko hna lai nain nuncan ttha in nan nunkha an mah hrimhrim nih an hmuh lai i Pathian cu mivialte biaceih awk i a rat ni ah cun an thangtthat lai.
B. Pathian nih a thami le a thiang mi nun ngeih ter a kan duh.
C. Hihi kanmah tthatnak ca a si. A mah Pathian ca a silo. A thiang lomi nunzia nih kan nunnak hi fahnak le lung retheihnak a pek tawn. Thilthalo sualnak cu kan tuah lio ah a nuammi a lo nain a dongnak ah ngaihchiatnak le ngaihchihnak nih a zulh peng.
1. Pusa sualduh nak nih AIDS hna a chuahter.
2.Zurit sangat naknih thong thlak nak in thihnak le kan thinlung duhmi sal ah a kan tan ter.
3. Ritngat nak a hmang pengmi sinak nih kan nunnak a hrawh khawh i thil vial te kan sung khawh. ( Eg. Hakha nu fel zutama ah aa chuah..)
3. Chungkhar, hawikom le rianttuan hawi sin ah lihchimnak nak nih harnak akan phak ter kho. D. Cucaah nunzia ttha, khrihfah nunzia kan ngeih ahcun zawtnak ttha lo chung zong in kan luat i, thilttha lo, zu le sa sal zong in kan luat, zuduh sualduhnak le, lihchim nak thil ttha lo vial te in kan luat.

IV. Nunzia thianghlim kan ngeih a herhbiknak a ruang cu, hi kan nun zia nih Pathian kha sunparnak a pek.
A. Jesus nih vailam in sualnak in kan chuah khawh i, sualnak in kan luat khawhnak ding ah a kan cawk. Kanmah tein kan nun khawh i kan mah tein kan rum khawhnak ding caah a si lo. Sualnak in kan luat i sual kan tei khawh i thianghlim nun kan ngeihnak ding caah cawk kan si.

B. A mah pathian caah a thiangmi minung kan siding ah a kan cawk. Vailam a thihnak thisen ruah ah hi vawlei thil sining chung hin a kan khamh i kan nih cu a mah fa le ah a kan ser.
1. Kan nih cu dawt a kan duh i kan mah he i hawikomh kha a duh.
2. sualnak in kan khah ahcun hawikomhnak a kan ngeih kho lo.

C. Nikhatkhat ah zeizong thil vialte hi a mah hmai ah chuahpi an si te lai. Thuhmi le khuhmi zong an lang dih te lai. Nihin ah kan minung hawi theih lo in kan tuahmi, kan ruahmi, kan pumnih a duh mi le kan lungput vialte hi ceunak chuahpi a si te lai............
D. Cu ni ah zeitin dah kan tuah te lai? 1. Kan tuahmi le kan ruah mi, kan nundan nih hin Pathian sunpar nak le thangthat nak a pe te lai maw?
2. Kan nun zia nih thianhlim ding ah cawk in thiang te nung ding ah ruah kan si bantuk in, thianhlim nak hi Pathian hmai ah a langter taktak telai maw?

V. Kan nih cu mising ram ah mising kan si
Philipi 3:17-21 " 17 Ka u le ka nau hna ka nawl cawn hi i zuam ko u. Zohchunawk ttha nan caah kan in chiahpiak cang hna. 18 Hihi hlan ah voitampi kanchimh cang hna i a tu ah mitthli he ka nolh rih lai. Mitam pi cu an nun can nih khrih vailamtahnak ral ah a can ter hna. 19 Annih cu hel ah an tla ko lai, zeicatiah an Pathian cu an pumsaduhnak kha a si ko i ningzahawk a simi thil kha an i porhlaw i hi vawlei cung thil lawnglawng kha an ruat. 20 sihmanhseh law kannih cu vancung rammi kan si i kan khamhtu bawipa Jesus khrih vancung in a rat lai kha ngangngan ngai in kan hngak ko. 21 A der i a thikho mi kan pum cu a sung lawimi a mah ( Jesus) pum bantuk ah khan a kan thlen lai i cu tuahnak ahcun zeizong vialte a mah uknak tang i a chiah hna nak tthawnnak kha a hman lai.
Paul nih Vs 20 Kan nih cu vancung rammi kan si, a ti tikah Philipi khua mi lungfiang ding biatak kha a thim a si. Hi ca a tial lai kum 100 hrawngah Rome siangpahrang Julius Caesar a thih bak in ramchung ah ral a tho i, Philipi khua pawng ah ral ngan tak a rak chuak ve. Bruturs le Cassius an i bawm i Anthony le Octavius an i bawm ve i an rak i doh. A hnuah Anthony le Octavius nih an tei hna. A donghnak ah cu ral i kutkiak ke kiak ralkap pawl kha Greece pawl umnak Philipi khua hrawng ahcun zei ngei lo in an tangta. Philipi khua cu hi ralkap pawl umnak khua ah an ser i Rome cozah nih a lang in a rak uk. Cucah Philipi ( Greek ram ) khua ah a ummi poh cu Rome mi sinak kha an i ngeih dih. Asullam cu Rome in a hlatnak Greek ram ah an um ko nain, Rome ram i a ummi nih an tinco mi thathnem nak vial te kha tling te in an co ve. Rome rammi Greek chung ah aumi an rak si. Paul nih philipi khua kha vancungmi kan si a tiah acawnpiak hna nak nih nihin kan nih khrihfa zong khrihfa bu hi vancung rammi kansi ti kha a kan chimh. Pathian pennak khua pi cu van ah aum. siseh khrihfa bu cu van leng a si mi vawlei ah van nih penmi ( colony) pakhat bantuk in kan um. Siseh Vancungkhua nih cun hi vawlei ahhin a pennak cu a run samh i Jesus hmang in a rak vorh tak mi vanpennak thlai ci kha a zoh khenh. Philipi khrihfa bu cu vancungpennak i runpenmi (Colony) a si bang thianhlimnak in a khatmi bu ah a cang. Hi biatak nih vawlei ah zeitin dah kan nun tikha, kan nunnak ah hmualngei in thil tampi a tuahkhawh.
Philipi hi Rome in hlatpi ah an um ko buah Rome rammi nih a cohmi thil vial te kha an co ve i an i lawmhpi ve. Greek lak ah an nung an tlong leng ko nain Rome minung zik ( Real Roman) an si. Pathian a dohmi vawlei ah Jesus a biami ninung hna hi kan nung, siseh vancung rammi kan si. Cucaah vawlei nung in nung lo in vancung he aa tlakmi nun in kan nun a hau. ( Siangpahrang nih Terry ah beer cawk a ngah lo..) Hihi a sunglawi mi lawmhawk tlak thil a si nain, vancung rammi sinak nih a chuahpimi ttuan vo zong a si ve. Kan nih cu vancungpennak caah hi vawlei ahhin Pathian nih penmi ( colonists ) kan si.


A. Vancung mi sinak Identity kan ngeih a hau.
1. I Peter 2:9- 10; Sihmanhsehlaw nan nih cu thimmi miphun, siangpahrang tlangbawi, miphun thiang, Pathian miphun hrimhrim nan si. Muihnak chungin a mah ceunak chungah an kotu hna PT nih khuaruahhar mi thil a tuah mi thanh awk ah nannih cu an thimmi hna nan si. 10 Hlan ahcun nannih cu pathianmi nan rak si lo, sihmanhsehlaw a tu cu nan si cang; hlan ahcun PT zangfahnakkha nan rak hngal lo, sihmanhseh a tu cu a zangfahnak kha nan hmuh.
I John 3:1-3; " Pathian nih zeitluk in dah a kan dawt hi ruat hmanh u. A kan dawtnak kha a ngantuk caah Pathian fa tiah ti kan si. Pathian fa ti lawng hmanh si loin, a si in kan si hrimrhim. Hi ruang ah hin vawlei nih a kan hngalh lonak cu a si, PT zong kha a hngal lo. Ka dawtmi ka fale hna, a tu hin kannih cu PT fa kansi cang, a si nain zei kan lawh lai bel a fiang rih lo. Sihmanhsehlaw Khrih a lang tikahcun, a mah bantuk cu kan si lai ti kha kan hngalh. Zeicatiah a sining taktak te in kan hmuh lai. Khrih zohchih in cu ruahchannak a ngei mi poh cu, khrih kha a thianhlim bantuk in thianghlim tein a um ve.
Rome 8:16-19; " Pathian kha ka pa tiah kan auhnak ahcun Pathian thlarau le kan thlarau cu hmunkhat ah an i fon i Pathian fa kan si kha tehte an khan, fa kansi ahcun rocotu zong kansi colh. Kan nih cu Pathian rocotu kan si, Khrih roco hawi kan si. Zeicatiah Khrih temhinnak kha kan i hrawm ahcun asunparnak zong kan i hrawm ve lai.
B. Sining thar kan ngeih a hau.
Galati 2:20: " Cucaah a nungmi cu keimah kha ka si ti lo ka chung i a ummi Khrih tu hi a si deuh. A tu i ka nunmi nunning hi a ka daw i ka ca i a nunnak a pemi Pathian fapa zumhnak thawng in ka nung.
II Cor.4:16-18 " Hi ruangah hin pei kan lung a dongh bal lonak cu a si cu. Kan mirhring sinak cu duhsah te in zor chin lengmang hmanhsehlaw kan thlaurau sinak cu nihkhat hnu ni khat a thar chin lengmang. cun harnak hmete can tawite kan in mi nih hin, hi harnak nakin a let tampi in a ngan deuhmi zungzal sunparnak cu a kan pek lai. Kan nih kan i zohchihmi cu hmuhkhawhmi thil hi silo in hmuhkhawh lo mi thil khi an si. Hmuhkhawhmi thil cu can tawite lawng a nguh, sihmanhsehlaw hmuhkhawh lo mi thil cu zungzal in a hmun.

C. Jesus lo chin lengmang ding kan si.
Jeim 1:2-4:" Ka u le ka nau hna, nan cungah hneksaknak a phunphun a tlin tikah van tha ah i rel u, Zeicatiah cu bantuk hneksaknak cu nan zumhnak in nan tei tikah in khawhnak nan ngei. Zeihmanh bau lo in a tling mi nan si nak hnga, a karlak ah ingkholo in um sual lo in a dongh tiangin ing ko u.
Rome 12:2 " Hi vawlei kalning hin kal ve lengmang ti hlah u. sihmanhsehlaw chunglei in Pathian nih nan lungthin kha a dih umnak in in thleng hna seh. Cu tikah a tthami thil le Pathian nih a lawmhmi thil le a tlingmi thil kha nan hngalhkhawh lai, cucu Pathian duhmi an si.
Philipi 1:20-21 ".... Cun a tu thengte chinchin ahhin ka nun zongah ka thih zong ah ralthatnak in khah i ka pum hrimhrim in Khrih cu upatnak pek kha a si. Nunnak hi ka caah zeidah a si? Kei ka caah cun nunnak cu khrih a si ko. Cucaah thihnak nih hin a tha deuh chinchin mi thil hmanh a chuah pilai.

D. Vawlei sining in luat dingah auh kan si
John 8:36 " Fapa nih nan nih kha an luatter hna ahcun nan nih cu nan luat taktak lai.
John 17:14-18 " Kei cu hi vawlei ta ka si lo bantuk in annih zong hi vawlei ta an si lo caah na bia kha ka chim hna i vawlei nih cun a huat hna. Vawlei cung hin la hna tiah kan nawl a si lo, sihmanhsehlaw mi thalo pa sin khan him tein chia ko hna ti kha kan nawl. Vawlei ta ka si lo bantuk hin an nih zong vawlei ta an si ve lo. Annih cu biatak khan thianter hna, biatak cu nangmah bia kha a si. Vawlei ah na ka thlah bantuk in kei zong nih vawlei ah ka thlah ve hna.

E.Vawlei hi tlaihchan lo dingah a kan fial.
I John 2:15-17 " Vawlei hi siseh, a chung thilri hi si hna seh, tlaihchan hna hlah u. Vawlei hi nan tlaihchan ahcun, Pathian dawtnak kha nan chungah a um lo. Vawlei ta a si mi thil pohpoh pumsaduhnak te hna, minih zoh an duhmi thil hna, mi nih porhlawtnak ah an hmanmi thil te hna hi Pa sinin a ra mi an si lo vawlei in a rami lawng te an si dih. Vawlei le a chung i a umi til minnung nih an duhmi hna hi an lo cuahmah cang, sihmanhsehlaw Pathian duhnak a tuahmi cu zungzal in an nung.
I John 5:19 Vawlei hi a pumpi in mi thalo pa kuttangah a um nain kan nih cu Pathian mi kan si tikha kan hngalh.
Salm 40:4 " Bawipa kha aa bochan i siasal lei ah aa mer lo i Pathian taktak a si lo mi a bia mi hna sinah aa fon lo mi cu lunglawm mi an si.

F. Vawlei thil duh lo ding
John 3: 19-21 " Biaceih ning cu hi ti hin a si; ceunak cu vawlei cung hi a rung phan ko cang. Sihmanhsehlaw minih khan thil thalo kha an tuah caah ceunak nak cun muihnak tu kha an duh deuh, thil tha lo a tuah mi poh nih cun ceunak kha a huat i ceunak i rat kha a duh lo, zei cah ti ahcun thil ttha lo a tuah mi langh kha a duh lo. Sihmanhseh law thil hmman a tuahmi cu ceunak ah khan a ra i a tuah mi kha Pathian duhnak zulh in a si ti cu ceunak nih cun a langhter.
John 1:5 " Ceunak cu mui lak ah khan a ceu i muihnak nih khan zeitik hmanh ah ahmit bal lo.
Matthew: " 16:23 Jusus cu a hun i mer i Piter cu, Satan, ka sin ah um hlah. Na ruahnak hi Pathian ruahnak silo in i minung ruahnak a si caah ka caah dawntu na si , tiah a ti.
Philipi 2:21 " Midang cu an mah rian lawng kha an ruat cio i Jesus khrih kong kha an ruat lo.'

G. Zungzal kan nung lai.
I Cor. 13:12 " A tu i kan hmuh mi hi cu thlalang fiang lo chung i kan mui maw chiachual pi in ka hmuh mi bantuk khi a si, sihmanhsehlaw cu tik ah cun hmaitonh tein kan hmuh lai. A tu i kan hngalh mi hi cu a cheuchum lawnglawng a si, sihmanhsehlaw cu tik ah cun Pathian nih a ka hngalhnak a tlin bantuk in ka hngalhnak zong a tling ve lai.

KUM 2009 A RAUH HNUTIANG ZONG MIFIM AN SI PENG KO

( AFTER 2009 YEARS, THEY ARE STILL WISE MEN )
Christmas Thawngttha

Bible: Matthew 2:1-2, 10,11
Jesuh cu, Judea ram Bethelhem khua ah , Herod siangpahrang bawi a silio ah khan a chuak. A chuah tlawmpal ahcun arfi zohthiam mi hna kha nichuahlei in Jerusalem khuaah khan an ra i, "Judah siangpahrang asi lai dingmi ngakchia a chuak mi cu khuazei ahdah a um? A arfi nichuahlei in a chuah kha kan hmuh i A mah biakawkah cun atu hi kan ra," tiah an ti; 2:10-11: Arfi an hmuhtthan caahcun an i lawmtuk hringhran. Inn chungah khan an vung lut i ngakchia kha a nu Mari sinah cun an vung hmuh. An khuk an i bil i an biak. Cun an zal chung khan laksawng an i chuah i an pek, cu an laksawng cu sui le frankinsens zihmui le mura zihmui an si.

Bihmaikal
Khua ka heiruah tawnmi cu, Pa hi zeilei poh ahhin daithlang deuh kan sinak kong hi chim theu a si nain Jesuh chuah caan tu ahcun Pa nih an theih i an kawl. Mifim hna hi Nu rak si hnasehlaw thil sining hi aa dang hnga i thilttha deuhzong a chuak menhnga ka ti.
Pakhatnak ah; Arfi zohthiam hna hi, NU rak sihnsehlaw, tlunkalnaklam tehna an hal pah hnga i, Jesuh a chuah hnu thla tamnawn a rauh hnuah Bethelhem hi an va phan hnga i Herod nih Jesuh chuahnak kong hi a theihnga lo i, Merry le Josef zong lungrethei lo le, ngakchia chuakkaa pawl zong thah an si hnga lo i an luat hnga. Pahnihnak ah; NU rak sihnasehlaw, Jesuh chuahnak hmunhi an thianh hnga i, caw rawlei nak kuangchung ah siloin, hmunthiang teah an zau ter hnga i, thiang tein an biak hnga. Pathumnak ah; NU rak sihnasehlaw, Laksawng ahhin Sui le Zihmui siloin, Jesuh tenih an herh taktak mi, umkheng le tirawl an pek hnga i, Jesuh techung rawl ei ding an ngei hnga.

MIFIM HNA KONG ZOH TA A HERH
A. Mifim hnakong hi zeiset dah kan hngalh? Bible zohtikah tam kan hngal lo. Khuazei in dah an rat? Nichuah lei in. Khuazei nichuah in? Zeican a hlaatnak ni chuah? Indiana ma, DC ma, Africa ma, Kawlram in dah tbk..? Nichuahlei lam hlatpiin an ra ti cu kan theih nain, khuazei set indah an rat ticu kan thei lo.

B. Pa zeizatdah an si i, mizeidah an si? Kan hngal tthiamtthiam lo. Kum zabu pahnih ( second century ) lio ah, Church Father, Tertullian nih cun, " Hi hna hi, siangpahrang an si. Zeicatiah Bible hlun (OT) nihpei, siangpahrang nih an rak biak lai, tiah a chim kha, cun an laksawng pekmi sui, zihmui hna zohtikah siangpahrang pathum bak an silai" a ti. Nihin zumtu hna nih kan theih i kan hei ruah ko nak ahcun siangparang pathum silole Mifim pathun tiah awlzaang tein kan zumh ko nain, Bible nih "Mizei dah ansi i, pa zeizatdah ansi,"ansi ti hi a chim bak lo. 6th Century lio ahcun, tuanbia tialthiam panih,an min hi Melchior, Baltazar le Gaspar ansitiah a ttial bal an ti nain, ahohmanhnih an mintak hi theih an si lo.

C. Cun anmah hi Mifim an si bak ko tizong hi kan hngal tthiamtthiam lo. Bible thiampawl nih, Original Bible ah hihna hi, hlanlio Iranian holh Magoi in a rami Magi tiah a ti hna. Hi biafang hi, Arfi zohthiamnak nih a uktuk hna i, hoi he i lolongai le phundang ngai in thilpuan aa hrukmi hna khi an rak auh hnanak bia a si. Latin holh cun Magi cu a si i, kan theihtawn mi Magician he aa khat. Video zongah kan hmuh theutawn micu Magician pawl cu phungdang in thilpuan an i aihtawn khi a si.(Eg. Yateh pawlzong.) Cucaah, Jesuh chuah lio i a mahbiak ah a rami hna hi; "A ho tedah an si, khuazei in an rat, Pa zeizat dah an si?" tihi a hohmanh nih kan thei lo. Zeiruangahdah kan theih lo? Zeiruangahdah Mathai nih hihna kong hi fiang deuh le tlingdeuh in a kan chimh lo? ( Hawi laimi kan theihmi nak tam le a herhmi nak tam in chim kan hman ah. ( Eg. Sakap pa thi hlahsehlaw) Mathai nih hihna kong hi chap cu chim lo thlamtling hmanh in a kan chim lo. Zeiruang ah ticu ka thei ve lo nain kan theihkhawh mi cu; "Hi tuanbia chung biaah, tuanbia muru, tuanbia nih a chimduhmi a um cang ruangah, mifim hna kong hi, tuanbia ah tam telh tiloin tuanbia lengah a chiahnak a si. Cu tuanbia muru lengah, Mathai nih a chimduhmi a um ti lo.
Cu tuanbia muru, Mathai chimduh mi cu, " AMAH BIAK AH KAN RA ( WE HAVE COME TO WORSHIP HIM) Mtt. 2:2," tihi a si. Hihna hi thilhruk puantawn ah hawi lo lo ngai mi tete siko hnahmanhsehlaw, Mathai nih an bia a tialmi, " A mah biak ah kan ra," timi nih hin " Mifim bak an si nak" hi a langhter.

I. MIFIM NIH CUN A TUTIANG JESUH AN KAWL ( WISE MEN STILL SEEK HIM)
Hihna hi zohtikah, Daniel chan hnuah, Israel ah kir tiloin, Babylon ah a taangta mi sidawh ansi tiah Bible thiam nih an ti. Babylon i a tangmi Jews pawl cu an nunphung le an Biaknak kha an thlaupiak dih hna i zumlo tu ah an cang. Hi mifim kan timi hna hi an zumhnak ah tthawng cu an si ti lai lo nain, Khamtu rattthan nak kong cu zumrih in a kawlmi an si, tihi a lang. Aruangcu, Nambar 24:17 " Jacob chungin Arfi pakhat a chuak lai i, Israel chung in Boi fung pakhat a chuak lai," timi biakha dingteo in an lak i an zumh kha kan hmuh. Cucaah kum zaa in vanah Jesuh khamhtu chuah lainak hmelchunhnak (sign) cu an hngah i an kawl. Arfi an hmuh tikah lawmhnak in an khat i an hrinmi Judah siangpahrang Jesuh kawl ah cun an ra. Jesuh kawl i an kal tikah zeican hlatsetdah an kal ti hi kan thei bak lo. Meng 500, 1000 tal cu a si men lai. Kalauk cung i hican khual tlawn hi ruah tikah a fawi lo. Motor hmanh in kan i harh. An kalauk hi a thlu ( Hump) pa khat a ngeimi maw, pa hnih a ngei mi dik an vaa cit hnga. Pahnih a ngeimi an i cit ahcun a poi tuk rih lo. Kawl nih masoebu an titluk a si hnga) Thlu pakhat le pakhat kar ah an to hnga i, pakhat kha an i tlinh hnga i, a mah kal in an kal ter ko hnga. Thlu pakhat lawng a ngeimi hawi hna asi sual ahcun a fawi ti lo. An khin nih khat le khat ah a lerh hna lai i an i hngilh kho lai. I tlaih peng a hau lai. ( Ka pa u pa rang bawngbi zal purh pah in ka rak i cit i thih ma na duh a rak ka ti bal.) Cun hi lam hi a hlaat i a harmi thetse rawn lam a si fawn. Cucaah Midang he zong aa lo lo mi Magi, mifim kan timi hna hi, an khualtlawnnak zoh tikah, Pathian an kawlnak ahhin, " An credit a ttha bak." Upat lo awk an ttha lo. Jesuh sinah rakrat i a mah biak an duh taktak nak kha a lang. An nih cu "Jesuh a kawl taktak mi" ( Serious Seekers) an si. Hi mifim hna hi, Jerusalem i a ummi, ka ding ka fel tiah aa ruatmi, Biaknak cawnpiak tu tlangbawi le Phungbia cawnpiak tu pawl lungput le nunzia he tahchun tikah; Tlawngbawi le phungbia chimtu hna nih cun, hi Jesuh chuahnak kong hi zeite hmanhah an rel lo. Arfi kong zongah an zei a poi lo. Meng ruk lawng a hlatnak Bethelhem khuaah zeidah a cang ti va zoh hmanh kha an zuam lo. Arfi nih zeidah a chimduh ti hi an hngalh ve ko. An theihmi thawng hi ahmanmaw hman lo ti va zoh ta va hlathlai ta hmanh kha an zuam lo.
Hizawn ah Mathai thawngttha tuanbia tawi langter ta ka duh. Mathai nih hi thawngttha hi, " Israel ram leng i a ummi Jews pawl hna cawnpiaknak ah a ttial mi a rak si. Asuduhthah cu, " Jesuh hi, OT nih a chimmi Khamhtu kha asi ko" tikha hngalhter a duh hna. Cucaah reference tampi a lak. Cuticun nanmah zong hi, " Biaknak aduhngai ttung i, Jesuh zei i a rel lo mi, tlangbawi le phungbia cawnpiak tu hna bantuk hi si hlah u, Magi hna bantukin Jesus a kawlmi nan siding a si," ti kha cawnpiak a duh hna.Mifim nih cun nihin tiang Jesuh an kawl rih ko. Khuazeidah kan hmuh lai tiah an i zuam. Hi bia nih hin Jews siangpahrang, Khamhtu Jesus hi hrin a sitaktak ko ti hi a kan theihter a hau. Mifim nih cun Jesus an kawl. Nang le kei tah kan kawl maw? Magi hna nih hin, " Pathian fa Jesus kan caah vawlei ah a ra ti theihnak dingcaah catang sang kai le, theology thuk pi hngalh a herh lonak kong an kan cawn piak. Philh lo ding tu cu, Johan 1:10-11, "Cu can ahcun Bia cu vawlei ah hin a rak um ko. Amah thawngin Pathian nih vawlei hi arak ser, sihmanhsehlaw vawlei nih khan amah cu a rak hnga lo. Amah cu a mah ram ciacia ah khan a ra nain, amah mi ciacia nih khan an rak cohlang duh lo. A sinain tlawmpal nih cun an rak cohlan i an rak zumh i cu hna cu Pathian fa i cannak nawl kha a pek hna," tihi a si. Hibia nih, Jesus cu a mah caah a timhmi hmunhma, a mah nih a sermi vawlei, amah nih a dawt i a thimmi hna minung hna sinah a ra nain, amah ta ciacia nihcun cohlang lo in an hlawt. Siseh amah a comi poh cu Pathian fa sinak nawl kha a pek hna ati. Nihin minung kan nunnak ah hin, thil pakhatkhat duhnak, nun i lungsi lonak hna hi kan nunah an um. Hinih a langtermi cu kan nunnak hi thil pakhatkhat in khahter (phih) a hau. Kan nun hi a lawnnak a um tikha a si. Cu kan nun a lawngmi cu khahternak ding caah lam tampi a um. Sualnak, pumsaduhnak, nuamnak, rumnak, fimthiamnak tbk.. in kan nun lung diriamnak kha kan kawl cio i, kan nunnak alawngmi kha, cu thil hna cun khahter kan i zuam cio. Siseh zungzal an hmun lo. Kan nun khah ternak, kan nun chung i khumhding, rawn dingah, zungzal a hmunmi thil pakhat lawng aum. Cucu zeidah asi tiahcun, "Amah Pathian hrimhrim nih cu thil cu kan nunnak ah khumh i cu thil cun kan nunnak hi khahter a duhcah, nun lawnnak tiah kan timi ( thil duh nak, nun i lungsilonak tbk ) hi kan chungah a chiah mi a si ti va hngalh" kha a si. Pathian nih a lawngmi kan nunnak ah khumhding, sanhding ah Jesus a run thlah. Minung sining in vawlei ah a ra i, tlamtling nun a ngei i, kan sualruangah a thi i, thihnak in a tho tthan. Cu Jesus nih cun " Ngaihthiamnak, hlawh tlinnak le lunglawmhnak taktak" kha i lak u tiah a kan pek. ( Take one get all a kan ti.) Nang le kei kan rian, kan tuah dingmi cu; Kan nih cu a mah Jesus ralchanh in a sualmi kan si ti cohlan i, kan sual ruangah Bawipa ka ngaithiam ti i, a mah Jesus kha kan nunnak uktu Bawi ah ser i, kan nun kha Jesus in khahter kha," a si. Cutikah kan nunnak cu a hlantawn bantuk a si ti lai lo i, kan nih cun " MIFIM SINAK LAM CUNG, MIFIM HNA NIH ZULHMI LAM CUNG" ah kan um cang lai. Mfim hna cu nihin ni tiang Jesus an kawl peng ko.
II. MIFIM HNA CU JESUS CAAH RIAN AN TTUAN. ( Wise men still serve Him)
Magi hna hi Jesus biak ah an ra i, a umnak taktak hngalh duhah Jerusalem ah an tangpah. Cuka ahcun Herod an ton. An biahalnak nih, Heroh thinhun ter loawk a ttha lo. "Judah siangpahran an hrinmi cu khuazeiahdaha um? A Arfi kha nichuah leiah kan hmuh i a mah biak ah kan ra " an ti. Hrinmi Siangpahrang an ti, a ngai teah Siangpahrang hrin a si bal lo. Cucah amah siangpahrang sidingah Mi a thah i, leirawi nun a ngeih i, ral a serh hrim kha a hau. Herod nih " Vawlei ah a ho siangpahrang dah hrin a si? Zeiruangah Arfi a ngeih? Zeiruangah cu nauchuakkaa tecu hi hna nih hin biak an duh? ti hna hi a ruah hrim an hau. Siseh dai tein aa um ter i, Magi hna sin in thil sining tak hlat i hrawhhralnak rian ttuan aa tim. Cutikah " Khuazei a um kha ka chim ve te u law, kei zong ka biak ve lai," a ti hna. Magi nih thlarau thawnnak in, " A kan hlen" ti kha an theih. Siseh hi zawn ah hin, Magi hna hi i thim ding an ngei.
A hodah a rian an ttuan biak? Bawmtu ngei lo mi naute Jesus, Jews siangpahrang maw, mi puitling cangmi mi zer, mi thah a ngamh mi pa Herod dah? Heroh a rian an ttuanpiak ahcun; Heroh nih laksawng tampi a pek hna lai a fiang. Culaksawng duhah Herod lei zong ah dir ve i Herod fialmi rian kha an ttuan kho ve ko. Jesus cu ngakchia te lawng a sirih caah a hnu ah Jesus rian ttuantthan te khawh zong an si. Silole, " A tu ah Herod va bawmh i, a hnu ah Jesus ca rianttuan te zong a ngah fawn. Chimduhmi cu, Herod lei he Jesus le he komh in an mah thatnak caah an pa hnih rianttuan kho ding ah thimnak nawl an ngei. ( Kan nih si usihlaw, a pahnih in kan ti men lai..) Jesus chanreu he Herod changreu he ei kho ding an si. Siseh cuticun an tuah lo. Curian cu an ttuan lo. An hrial.
A ngakchia rihmi te Jesus biakah an kal. Cun Pathin nih an mang in tuahdingmi a chimh hna i, an lung a fian tik zongah, Mithah a ngamhmi Herod nawlbia ngeihlo ttih a nunzia hmanhkha ruat ti loin, " Naute Jesus luatnak caah thihngamh in rian an ttuan. Jesus a rian an ttuan piak."
Citicun Mifim hna nih cun nihin ni tiang zong Jesus rian cu an ttuan rih ko. Kan nih tah Jesus a rian kan ttuan maw? Zeirian dah a kan fial? Akan fialmi rian hi fiang te le tling te cun kan chim kho lai lo nain; kan chim khawh mi cu " Pathian rian ttuan tikah kan minung hawi a si mi, midang ca i rian va ttuan hi aa tel" t i hi asi. Nihin ah midang ca rianttuan dingah caanttha tam pi, lam tam pi a um. Nikum ah midang caah zeizat dah rian kan ttuan ? tukum ah khanak tam kha kan ttuanding a si. Mica nung lo in kan mah ca lawng dah kan nun?
Ngeihchiah chawva in mibawm kho kan si lo men lai. Jesus thei lomi nih a mah an theih khawhnak hnga, Biakinn ah rat pi dingah Pathian nih rian a kan fial. Curian cu a ttuan kho lo mi kan um lai maw? Pathian thei lo pa lam na hruai i pumh na sawm i, Jesus a thei i a cohlang mipa ah na ser a si ahcun; Cu laksawng nakin a ngan deuhmi X'mas laksawng ne pek khawh ding mi a um ti lo. Pathian fa sinak laksawng na pek.
Midang ca nun kan ti mi hi, X'mas thla ca lawng ah a si lo. Pathian rianttuannak ding caah , Khrihfabu in siseh caan pek ding le, kan minung hawi cung ah dawtnak kan ngei khawh nakhnga caah, kan mah le kan mah hi, " Kan i sawm peng " a hau. Cuti kan mah le kan mah Pathian rian caah kan i sawm mi cu Pathian rian kanttuan a si ko. Pathian nih a mah rian a ttuanmi cu thluachuah a pek hna. Mifim hna nih Pathian ( Jesus ) rian kha thihngamh in an ttuan. ( Kan tlolh sual maw?)
III. MIFIM NIH A TUTIANG JESUS AN BIAK ( Wise men still worship Him)
Magi, mifim hna hi an lungchungah thil pakhat lawng chia in, hi khuallam pakhat hi an i thawh. An i tinhmi cu, " An hrinmi Judah siangpahrang Jesus va biak ding" bakkha si. ( Herhpang zalhpah aa tel lo. Yagon LBC kan i pumh lio hnaahcun, thilkuat lak duh le thil kuat duhah kan i pum caan hi arak tam ngai tawn.) Pathian fapa biakawk ah zumhnak taktak le ruahchannak taktak ngei in cu thil cu an tuah. An bia hi zohtthan tikah, " Judah siangpahrang an hrinmi cu khuazeiahdah a um? Nichuah lei ah a Arfi kan hmuh i a mah biakawk ah kan ra," an ti. Vocation la in thetse rawn ah khual nuam tlawngpah in, Jerusalem ah herhpang zalh pah in, " Hi hrawng ah thil khuaruahhar a cang an ti thawng kan theih, zeidah a cang? A ceumi arfi zong kan hmuh pah i thil pakhatkhat a si menlai tiah kan ruah, nan nih tah zeitin nan ruah? kalpah hnur in an timi a si lo. An nih cu " A fiang bak, a si bak tiin an zumh i an nung." "Khuika ah a um, a mah biakawk ah kan ra" an ti, an fiang tuk, an ngamh tuk, an zumh tuk.
An tak lawng in an ra lo. Siangpahrang he aa tlak dingmi, laksawng an i ken. An laksawng hna cu; Lianngan nak ca i pek tawn mi, SUI, a nunnak ah fakpi in rian a ttuanmi pektawn mi, Frankenscence zihmui, le dawtmi hna ruakthlahnak ca i an hman tawn mi Myrrh zihmui an i ken. An i kenmi laksawng kong hi an lung a rak fiang hnga maw? ti kan thei lo. Sinain kan hngalhmi cu, " Inn pawng an i chawhnak ah ngakchia chuak kaa va hmuh sual i, laksawng pe u si ti in, mall va kawl chom in an cawk chommi laksawng cu a si bak lo" ti hi a si. Aman a fakmi laksawng an i ken bak. A ruang cu "Siangpahrang an va biak lai kha an hngalh caah" a si. Mfim nih cun nihin nitiang Jesus an biak rih ko. Nang le kei tah kan fim ve maw? Jesus biaknak ah na caan na hmang ve maw? Biakinn i i pumh men hi kan chimduhmi a si lo. Jesus biak taktak lo in Biakinn ahcun kan i pum kho ko. Pathian biak kan timi cu, " Kan bia le kan hla, kan nunnak in amah kan thangtthat" hi a si. Pathian kan biak ahcun, " A bia nih a kan cawnpiak mi theih le ngeih i, cu kan theihmi cu, kan nun i thlen nak in, lehrulh le chamtthan, (Response) kha a si.
Pathian biaknak ah kan laksawng va pek hi aa tel. Pathian kan biak kan tinak ah zeitidah nang le kei kan biak? Thangtthatnak, sualphuannak, sualngaihchihnak, le a biacawn le rel nak le a mah lei tthannak ding caah na caan, kan caan kan pe maw? Kan caan kan hmang taktak maw? Pathian rian ah siangngai le tamngai in na pe maw? Tukum ah Pathian caah tiin na Khrihfabu ah zeidah na pek lai? Naa timmaw?

Mifim hnanih, Zumhnak in Jesus cu laksawng an pek. Kan nih zongnih thihnak in a thotthan mi Jesus cu zumhnak in laksawng kan pek ve. Anglican Bishop, J.C Ryle nih a chimbalmi bia lianngan pakhat cu, " Bible kan chungah, Jesus pawngah vailam an tah i a sualnak aa ngaichihmi pa zumhnak nakin a ngan deuhmi zumhnak kan hmuh lo. Misual hna nih thi ding ah an thlai i, a thih cuahmah ahmuh ko mi, vaitlam ah thlai ve komipa, Jesus sin ah thla a cam i, Jesus cu "BAWIPA" tiah a auh," a ti. Mifim hna nih, " Mi sifak nu Merry paw chung in a chuakmi ngakchia te kha an hmuh i an biak, a mah cu Jesus a si tiah toidor nak he an biak." Magi pawl hi an fim taktak ko. Nihin zongah a FIM mi hnanih cun, Jesus cu AN KAWL, A RIAN AN TTUAN I, AN BIAK rih ko.

Biatlang kawm
Tukum X'mas thlaah kan ca i ka thlacam mi le ka saduhthah cu, " Kan khrihfa bu hi, a fimmi tampi umnak bu, amah a kawl mi bu, a mah rian a ttuan mi bu, a mah a biami bu" siding hi a si. Lawmhnak in a khat mi zumtuttha, khrihfa chungkhar le khrihfa bu sinak leiah tthangchin lengmang ding in Pathian nih a kan duh piak i lam a kan hruai bantuk in; Pumpak cio kan nunnak ah siseh, chungkhar kan nunnak ah siseh, Khrihfabu kan nunnak ah siseh,"
A lawng mi, diriam in a um kho lomi kan nunnak chungahhin, mifim hna nun," A mah a kawlmi, a mah rian a ttuan mi le, a mah a bia taktakmi nun , ngeih i zuam cio u silaw, kannunnak diriam in aum i aa lawm i a hna a ngammi nun kan ngeihkhawh nak ding caah, Jesus, daihnak siangparhang, remnak bawi hi a lawngmi kan nunnak chungah hmunhma pe in nunter i zuam u si. Cucu MIFIM hna nun cu a si i cu nun a ngeimi poh cu " Kum 2009 a rauh hnu tiang zongah mi fim an si zungzal rih ko."